ayna evresi

• (bkz: mirror stage)
• öncelikle stade du miroir hakkında türkçe yazılanlar neden mirror stage başlığına taşınmış anlayamadım. ben bunu ayna evresi başlığına yazıyorum. kafaya göre başlık taşıma olayı sözlüğün içerik kalitesinin yerlerde sürünmesinden çok daha fazla can sıkmaya başladı; bilesiiz.
  
  ayna evresi lacanyen psikodinamik kuramın hem başlangıç hem merkez noktasıdır. lacan, konuştuğu ve yazdığı süre boyunca bunun etrafında dolanmıştır.
  
  tabii lacan'a ait çok sayıda kavramda olduğu gibi bunda da seminerden seminere tanım farklılıkları gelişmiştir.
  
  lacan, kuramının çıkış noktasında aynayı merkeze koymuş ve öznenin kendisinin "ötekine göre bir başka öteki" olma farkındalığını, öznenin kendisine bakışına dayandırmıştır. farkındalığın ortaya çıkışı da "iki benzer var ama bunlar bir değil iki, o halde bunlardan biri benim, öteki kim?" ve/veya "onlardan biri beni besleyen memenin sahibi, ona benzeyip ondan ayrı biri olan kim?" gibi hislerin sonucudur.
  
  sonraki yıllarda aynanın sadece ayna olmadığını, annenin sadece anne olmadığını uzun uzun anlatmış, özellikle 10. seminerden itibaren ise ayna deneyiminin merkezine ötekinin bakışını koymuştur. buna göre bebeğe ayna deneyimini yaşatan "bana benzeyen biri var" değil "bana bakan / gözlerini diken biri var" farkındalığıdır. bakış da elbette yalnızca bakış değildir. bakış, "öteki"den benim bedenime yönelen bir çift gözün varlığının ötesinde, benim varlığımın farkında olan, beni düşünen, gören, görüntümü yorumlayan, ne düşündüğümü merak eden, benim hakkımda bir kanıya varan, bana yönelik bir davranış sergileme ihtimali olan... bir canlının varlığına işaret eder. ayna evresinde farkına varılan bu bakış, yaşadığımız ilk anksiyetenin kaynağıdır ve sonradan yaşayacağımız tüm anksiyeteler bununla ilişkilidir. (korku ile anksiyeteyi çoktan ayırmış olduğumuzu varsayıyorum.)
  
  mirror stage başlığına taşınıp gurbete düşen diğer girdilerde de yazıldığı gibi, göz yine de bakışın temel bir bileşenidir ve bazı hayvanlarda da kendilerine yönelen bakışa hormonel tepkiler gözlenmiştir. bununla birlikte, doğuştan kör olan biri ayna evresini atlayıp pas geçmiş değildir. öteki tarafından sürekli tekrarlanan bir ses, mesela kişinin adı, o sesi takip eden aynı / benzer davranışlar, mesela dur dedikten sonra kolunun tutulması veya "aç ağzını" dedikten sonra ağzına meme/biberon/kaşık dayanması... gibi şeyler ve buna bağlı gelişen "bir öteki var ve benimle ilgileniyor" farkındalığı da o kişi için ayna evresidir.
• (bkz: ayna nöron)