mihail vasilyeviç lomonosov

• rus bilim adamı, dilbilimci, edebiyatçı, düşünür.
  
  lomonosov, 1711 yılının kasım ayında, daha sonraları lomonosovo ismini alacak olan mişaninsk köyünde dünyaya geldi. rusya’nın kuzey şeritinde yer alan bu bölge, ülkenin kalanından büyük ormanlar ve bataklıklarla ayrılıyordu. yaz aylarında bölgeye ulaşmak neredeyse imkansızdı, ulaşım kış aylarında donan alanlar üzerinde seyahat edilerek sağlanabiliyordu. bölgenin dış dünyadan bu denli soyutlanmış olması onu tatar istilasından ve feodal yönetimlerden uzak tuttu. ancak önemli geçit limanları sayesinde batı avrupa’dan gelen pek çok yabancı tüccarın ziyaret ettiği bir bölgeydi. yerel halk soylu değildi ancak köylü sınıfından olmalarına karşın, ülkenin kalanında hakim olan baskılardan uzaktılar.
  
  yoksul bir balıkçının oğlu olan lomonosov, genç yaşta okumaya merak saldı. önce komşuları olan eğitimli bir beyden okuma yazma öğrendi. daha sonra da köyün papaz yardımcısı tarafından eğitildi. 13 yaşındayken okuduğu üç kitabın, hayatındaki aydınlanmanın temeli olduğunu ifade etmiştir. bu kitaplar smatritski’nin “grammar”, magnitski’nin “aritmetik” ve semeon palotski’nin “mezmur ve ilahiler” isimli eserleridir.
  
  lomonosov’un çocukluğu balıkçı babasına yardım etmekle geçti, oldukça yorucu ve imkansızlıklarla dolu bir yaşamları vardı. babasıyla uzun süren avlanma seferlerine çıkıyor, ticaret yapmak üzere çeşitli yerlere gidiyordu. aile hayatı da pek yolunda gitmiyordu. annesini genç yaşta kaybetmişti, babası sonrasında iki evlilik yapmış, ikinci karısını da genç yaşta kaybetmişti. üvey annesiyle lomonosov pek geçinemiyordu, annesi onu sürekli kitap okuyan tembel biri olmakla itham ediyordu. lomonosov kendi deyimiyle “fırsat bulabildiğinde, ıssız ve tenha yerlerde, soğuk ve açlıkla mücadele ederek” okuyabiliyordu.
  
  lomonosov daha ileri seviyede bir eğitim görmek üzere kolmagorsk’taki okula başvurdu ancak balıkçı çocuğu olduğu için reddedildi. 19 yaşında bir kervana katılarak, 3 aylık bir yürüyüşün ardından moskova’ya ulaştı. kendisini bir papazın oğlu olarak tanıtan lomonosov slav-yunan-latince akademisi’ne girdi. yokluklar içinde eğitim gördü, günde yalnızca üç kopekle geçiniyor, karnını ekmekle doyuruyordu. burada 3 yıl felsefe ve dil eğitimi gördükten sonra bir yıllığına kiev akademi’sine gönderildi. burada ukrayna dili ve edebiyatı üzerine eğitim gördü ve avrupa kültürleri üzerine çalışmalar yaptı. döndüğünde, st. petersburg’da fen akademisine gönderildi.
  buradan mezun olan lomonosov, almanya’daki marburg üniversitesi’ne gitti. bu üniversite avrupa’nın en önemli bilim ve eğitim merkezlerinden biriydi. alman aydınlanma çağı’nın önde gelen figürlerinden filozof christian wolff tarafından yönetiliyordu. wolff’un lomonosov üzerinde büyük bir etkisi oldu. burada fizik ve kimya alanında araştırmalar yürüttü. almancayı, fransızcayı, italyanca’yı ve ingilizceyi kusursuz bir biçimde öğrendi. rus dili ve rus şiiri üzerine çalışmalar yapmaya devam etti. şiirler yazmaya başladı, metalürji ve madencilik üzerinde çalışmalar yürüttü.
  
  1740 yılında bir evlilik yaptı ancak akademinin bir alman’la evlenmesine karşı çıkabileceğini düşünerek evliliğini yıllarca gizlemek zorunda. 1741’de rusya fen akademisinin geri çağırmasıyla st. petersburg’a dönmek zorunda kaldı. karısını yıllar sonra, 1744’te yanına aldırabildi.
  
  döndüğünde akademi oldukça karışmış bir haldeydi. schumacher tarafından despotizmle yönetilen akademide alman akademisyenler açıkça kayırılıyordu. lomonosov schumacher’le ve diğer akademisyenlerle şiddetli tartışmalara girdi ve hatta fiziksel saldırılarda bulundu. bu yüzden tutuklandı ve 8 ay ev hapsinde tutuldu. ancak özür diledikten sonra serbest bırakıldı. 1745’te kimya profesörlüğü ünvanını kazandı.
  lomonosov, sosyal statüsüne bakılmaksızın herkese açık olan bir rus üniversitesinin hayalini kurdu. yoğun gayretleri sonucunda moskova devlet üniversitesi kuruldu. lomonosov bilime bizzat katkıda bulunmanın yanısıra, gelecekte ders verecek ve çalışmalar yapacak pek çok akademisyen yetiştirdi.
  
  akademik başarılarına ve şöhretine rağmen lomonosov’un maddi durumu asla düzelmedi. bir yandan borçlarıyla diğer yandan diğer akademisyenlerle mücade etti. son dönemlerinde oldukça karamsardı. kendisi bu durumu şöyle özetlemiştir: “ölecek olmamı kabulleniyor ve ölümü huzurla karşılıyorum. ancak ülkem ve daha iyi bir eğitim veren, şanlı bir akademi adına yapmaya kalktığım hiçbir şeyi tamamlayamadığımı görüyor ve hayatımın sonuna yaklaşırken tüm iyi niyetli çabalarımın da benimle birlikte yitip gideceğini görüyorum.”
  
  lomonosov 1765 yılında hayatını kaybetti ve st. petersburg’da gömüldü. 2. katerina kendisinin büyük bir törenle gömülmesini emretti ancak lomonosov’un hümanist fikirlerini içeren yazılı eserlerini de sansürletti. lomosonov’un fikir eserleri feodal düzene aykırı, materyalist düşünceler olarak nitelendirildi. modern eğitim ilkelerine bağlı ve bağnazlığa karşı birinden ziyade, monarşiye bağlı, tutkulu bir şair olarak resmedildi. lomonosov’un ismi pek çok sokağa, meydana, şirkete, aydaki ve mars’taki kraterlere verildi.
  
  lomonosov teleskop yapımı, mercek teknolojileri üzerinde çalıştı. bu sırada gökyüzü gözlemleri yapmaya devam etti. 1761 yılında güneşin önünden geçmekte olan venüs’ün hatlarındaki düzensizliği fark etti. bu gözlemden yola çıkarak gezegenin bir atmosfere sahip olduğunu keşfetti.
  ısının bir hareket ve devinim biçimi olduğunu keşfetti. dalga boyunda yayılan ışık teorisini öne sürdü. kinetik teoriyi geliştiren araştırmalar yaptı. kütlenin korunumu yasası üzerinde çalışmalar yaptı. doğadaki tüm değişimler, bir varlıktan eksilenin bir diğerine eklenmesi üzerine kuruludur, bir yerde azalan kütle başka bir yerde artar. aynı şey hareket yasaları için de geçerlidir.” demiştir. lomonosov’un kimya alanındaki en önemli çalışmalarından biri civanın donma derecesini keşfetmiş olmasıdır.
  
  madenler üzerinde araştırmalar yapan lomonosov, 3000’den fazla mineral içeren bir derleme yayımladı. madenlerin aralarındaki ilişkiyi inceleyerek, belirli bir madenin görülmesinin diğer madenlerin de varlığına işaret ettiğini keşfetti. daimi evrim sürecinin madenlere etkilerini inceledi, toprağın, petrolün, kehribarın, bataklık kömürünün organik kökenlerini keşfetti.
  
  lomonosov, kıtaların sürükleniş teorisini ortaya atmaya yaklaşmış ve güney yarımküredeki buzdağlarının biçimlerini inceleyerek antartika’nın varlığını tahmin etmiştir. zira bu tipteki buzdağları ancak büyük ve donmuş bir anakaradan kopmuş olabilirdi. ayrıca atlantik ve pasifik okyanusu arasındaki kuzeybatı geçidini bulmak üzere sibirya kıyılarında düzenlenen bir keşif yolculuğunu organize etmiştir. navigasyon aletleri geliştirmiştir.
  
  madenler ve kimya üzerinde yürüttüğü araştırmalar lomonosov’a mozaik yapımı konusunda ilham vermiştir. 1763 yılında, renkli mozaik camları üreten bir fabrika kurmuştur. bu türde üretim yapan ve italya dışında kurulan ilk fabrikadır bu. yaklaşık 40 civarında mozaik üzerinde çalıştığı tahmin ediliyor. bunların en ünlüleri büyük petro ve poltava savaşı’dır.
  
  ayrıca;
  
  (bkz: copy paste değil alın teri) keh keh.