çıtlık

• üzerlik ve çörek otuyla birlikte, nazardan standart korunma denince ilk akla gelenlerden. adi çitlembik, dağan, dağdağan, tağınaç gibi adlarla da anılıp latincesi celtis australis olan çıtlık her türlü toprak ve zor iklim koşullarına dayanıklı, her türlü zararlıya dayanıklı, uzun yaşayan bir ağaç. belki de bu sebepten türkler ona kutsallığa yakın bir saygı ve sevgi besliyor. hava kirliliğine, sıcağa, kuraklığa ve toza çok dayanıklı olduğundan yol kenarları için ideal bulunuyor. esnek ve dayanıklı olan odunu değerliymiş. çıtlık bilgilerine dağan üstünden gidersek; yakut ve altay türklerinde yaşam ağacına dünya ağacı da denir. bu, dünyayı ortasından (göbeğinden) öte aleme ve demirkazık yıldızı’na bağlayan, dalları aracılığıyla şamanlara yeryüzünden yüksek gök katlarına yolculuk yapma olanağı sağlayan bir ağaç ve buna demir ağaç^* da deniliyor. çıtlık/dağandan keser sapı yapılması, sağlam olması yanısıra demir ağaç benzetmesine uyup ayrıca uzun yıllar ayakta kalabilmesi açısından dünya/yaşam ağacı olma olasılığını getirir.
  
  böyle bir ayrım gerekmiyor, daha çok birbiri yerine serbestçe geçen eşdeğer sözcükler saymalıyız; ama anımsadığım, çıtlık ağacı; çitemik-çitlenbik-çitlembik meyvesiydi. çıtlık ile çitlenbiğin ayrı ağaçlar olması dikkatle değerlendirilmeli. çitlembik ile menengiç eşdeğer galiba. çıtlığın meyvesi kekre değil tatlı, menengiçten büyük, renkleri de farklı. çıtlık meyvesi alıç kıvamına yakın ama kahverengimsi ve siyahımsı. çekirdeği meyvesine göre büyük, dışında dişle sıyırmalık ince bir katmanı oluyor. (bkz: çitlembik/@ibisile)
  
  denizli'de çıtlık ağacından yapılmış şamanik korunma totemciğine çetele deniyormuş. (bkz: çetele/@ibisile)
  
  (bkz: muska/@ibisile)
  (bkz: nazarlık/@ibisile)
  (bkz: ağaç/@ibisile)