latince

• birkaç örnek
  
  ad astra per aspera - zorluklarla yıldızlara kadar
  alea iacta est. - ok yaydan çıktı. (sezar)
  amantes sunt amentes. - aşıklar çılgındır.
  amor omnia vincit. - aşk her güçlüğü yener.
  ars artis gratia - sanat sanat içindir.
  ars longa, vita brevis. - sanat uzun, hayat kısa.
  auri sacra fames - altına duyulan lanetli açlık
  aut disce aut discede. - ya öğren, ya terket.
  bene nati, bene vestiti, et mediocriter docti. - iyi aileden gelme, iyi giyimli ama vasat eğitimli.
  beneficium accipere libertatem est vendere. - yapılan bir lütfu kabul etmek özgürlüğünü satmaktır.
  bonitas non est pessimis esse meliorem. - iyi olmak en kötüden daha iyi olmak anlamına gelmez.
  
  carpe diem, quam minimum credula postero. - gününü yaşa, yarına olabildiğince az güven. (horatius)
  cetera quis nescit? - gerisini kim bilmez?
  cogito, ergo sum. - düşünüyorum, öyleyse varım. (descartes)
  contraria contraiis curantur. - zıtlar zıtlara iyi gelir.
  
  dabit deus his quoque finem. - bu da geçer. (vergillius)
  damnant quod non intelligunt. - anlamadıkları şeyleri kınarlar.
  de facto - gerçekte
  de gustibus et coloribus non est disputandum. - zevkler ve renkler tartışılmaz.
  de mortuis nil nisi bonum. - ölüler hakkında sadece iyi şeyler konuşunuz.
  de profundis clamavi ad te domine. - derinliklerden sana seslendim ya rab.
  docendo discitur. - öğreten öğrenir.
  dum spiro spero. - nefes aldığım sürece umuyorum.
  dum vivimus vivamus. - hayattayken yaşayalım.
  
  ego primum tollo, nominor quoniam leo. - en iyi parçayı ben alıyorum, çünkü aslan benim. (phaedrus)
  errare humanum est. - hata yapmak insana mahsustur.
  esse quam videri. - öyle görünmek değil, öyle olmak. (sallust)
  et tu, brute. - sen de mi brütüs. (sezar)
  exegi monumentum aere perennius. - bronzdan daha uzun süre dayanacak bir anıt diktim.
  ex nihilo nihil fit. - hiçlikten hiçlik çıkar. (lucretius)
  
  faber est suae quisque fortunae. -her insan kendi kaderini kendi yazar. (appius claudius caecus)
  facilius est multa facere quam diu. - bir çok şey yapmak, hayat boyu tek şey yapmaktan kolaydır.
  facito aliquid operis, ut semper te diabolus inveniat occupatum. - hep çalışın ki şeytan sizi hep meşgul bulsun. (aziz jerome)
  facta non verba - işe bak lafa bakma
  felix qui potuit rerum cognoscere causas. - şanslı kişi nedenleri anlayabilmiş olan kişidir.
  festina lente. - yavaşça acele et.
  fiat lux! - işık olsun!
  finis coronat opus. - bitirmek işi taçlandırır.
  flamma fumo est proxima. - ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
  fluctuat nec mergitur. - dalgalarda savrulur ama batmaz.
  fraus latet in generalibus. - genellemeler hataya gebedir.
  
  hominem te memento. - sadece bir insan olduğunu unutma.
  homo homini lupus. - insan insanın kurdudur. (gönderen: ibrahim ibram)
  humanius est deridere vitam quam deplorare. - hayata gülmek hayat için ağlamaktan daha uygar bir davranıştır. (seneca)
  
  id est genus hominum. - insan cinsi böyledir. (terentius)
  ignorantia legis neminem excusat. - kanunu bilmemek bir mazeret değildir.
  in medio tutissimus ibis. - orta yol en güvenlisidir. (ovidius)
  inventas vitam iuvat excoluisse per artes. - buluşlar sanat yoluyla güzelleştirilen hayatı genişletir. (nobel madalyası)
  in vino veritas. - gerçek şaraptadır.
  ipsa scientia potestas est. - bilgi tek başına bir güçtür. (bacon)
  ipso facto - bu sebeple
  ira furor brevis est. - kızgınlık kısa süren bir deliliktir.
  iustitia omnibus - herkese adalet
  
  labor omnia vincit. - emek her şeyi yener.
  
  magnum opus - bir şaheser
  mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo. - vicdanım bana diğer insanların söyleyeceklerinden daha çok şey ifade eder. (çiçero)
  medice, cura te ipsum. - doktor, sen önce kendini iyi et.
  mendacem memorem esse oportere. - bir yalancının iyi bir hafızası olmalıdır. (quintilian)
  mens sana in corpore sano. - sağlam kafa sağlam vücutta bulunur.
  militat omnis amans. - her aşık bir savaşçıdır. (ovidius)
  
  nec verbum verbo curabis reddere fidus interpres. - dürüst bir çevirmen kelimesi kelimesine çevirmemelidir.
  nemo enim est tam senex qui se annum non putet posse vivere. - hiç kimse bir yıl daha fazla yaşayacağını düşünmeyecek kadar yaşlı değildir. (çiçero)
  nemo est liber qui corpori servit. - bedenine hizmet eden kimse özgür değildir. (seneca)
  nemo me impune lacessit. - karşılığını ödemeden kimse bana zarar vermez.
  nescire autem antequam natus sis quid acciderit, id est semper esse puerum. - doğmadan önce olanları bilmemek sürekli çocuk kalmaktır. (çiçero)
  nihil est ab omni parte beatum. - her güzelin bir kusuru vardır.
  nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum. - daha önce bir filozof tarafından dile getirilmemiş hiçbir saçma laf yoktur. (çiçero)
  nil desperandum. - umutsuzluğa düşmeyin.
  noli turbare circulos meos! - çemberlerimi bozmayın. (arşimet)
  non compos mentis - sağlam bir kafanın ürünü değil
  non omnes qui habent citharam sunt citharoedi. - her gitarı olan gitarcı değildir. (varro)
  non semper ea sunt quae videntur. - şeyler çoğu zaman göründükleri gibi değildir.
  nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit. - içine biraz delilik karışmamış olan bir büyük zeka yoktur. (seneca)
  
  odi profanum vulgus et arceo. - insan sürüsünden nefret ediyorum ve uzak duruyorum. (horatius)
  omnium rerum principia parva sunt. - her şeyin küçük bir başlangıcı vardır. (çiçero)
  otium sine litteris mors est. - edebiyatsız boş vakit öldürücüdür.
  
  panem et circenses. - [insanların bütün istediği] yiyecek ve eğlence. (juvenal)
  parva leves capiunt animos. - küçük şeyler küçük ruhları esir alır. (ovid)
  piscem natare doces. - balığa yüzme öğretiyorsunuz.
  possunt quia posse videntur. - yapabilirler çünkü yapabileceklerini düşünüyorlar. (vergilius)
  
  quae fuerant vitia mores sunt. - eski ayıplar şimdi adetten oldu. (seneca)
  quae nocent docent. - yaralayan şeyler öğreticidir.
  quem di diligunt adolescens moritur. - tanrı sevdiği kulunu yanına erken alır. (plautus)
  qui dedit beneficium taceat; narret qui accepit. - iyilik yaparsanız bundan bahsetmeyin, bırakın kendisine iyilik yapılan konuşsun.
  qui timide rogat docet negare. - çekinerek isteyen reddi teşvik eder.
  quid ad aeternum? - bundan sonsuzluğa ne kalacak?
  quidquid latine dictum sit, altum viditur. - latince söylenen söz kulağa derin gelir.
  quod erat demonstrandum. - böylece gösterimimiz sona erer.
  quo vadis. - nereye gidiyorsun?
  
  redde caesari quae sunt caesaris. - sezar'ın hakkı sezar'a.
  
  sic ad nauseam - bıkkınlık verinceye kadar böyle
  sic transit gloria mundi. - böylece geçiverir dünyanın görkemi.
  silent leges inter arma. - savaş sırasında kanunlar susar. (çiçero)
  simplex munditiis - seçkinliği içinde sade (horatius)
  sine qua non - olmazsa olmaz
  si post fata venit gloria, non propero. - eğer şöhret ölümden sonra gelecekse hiç acelem yok.
  si vis pacem, para bellum. - barış istiyorsanız savaşa hazır olun. (vegetius)
  sol lucet omnibus. - güneş herkes için parlıyor.
  stultum est timere quod vitare non potes. - engellemeye gücünüzün yetmeyeceği şeyden korkmak aptalcadır.
  
  taciturnitas stulto homini pro sapientia est. - aptalın suskunluğu bilgelik sanılır.
  tarde sed tute - yavaş ama emin adımlarla
  tempus fugit. - zaman geçiverir.
  
  ubi dubium ibi libertas. - nerede şüphe varsa orada özgürlük vardır.
  utinam tam facile vera invenire possem quam falsa convincere. - keşke neyin doğru olduğunu da yanlışı farkettiğim kadar kolay bulabilsem. (çiçero)
  
  vae victis! - altta kalanın canı çıksın.
  veni vidi vici. - geldim gördüm yendim. (sezar)
  veritas odium parit. - gerçekler nefreti besler.
  vestis virum reddit. - adamı adam yapan giydiğidir. (quintilianus)
  video barbam et pallium, philosophum nondum video. - sakalı ve hırkayı görüyorum ama filozofu göremiyorum.
  video meliora proboque deteriora sequor. -iyi yolu görüyor ve takdir ediyorum, ama kötü yoldan gidiyorum.
  volens et potens - istekli ve yeterlikli
  
  kaynak: http://www.geocities.com/…/7562/kultur/latince.html
• sevenleri bakalim ne diyor latince için:
  
  latin is a dead tongue, as dead as dead can be,
  first it killed the romans; now it's killing me.
  all are dead who wrote it,
  all are dead who spoke it,
  all are dead who learned it.
  lucky dead-they've earned it.
• lisans eğitimimi üzerine yaptığım dil. baya üzerine yaptım yani o derece! şimdi mezun oldum. memlekete döndüm.^*master yapayım diyorum, para lazım felaket şekilde şuan yapamıyorum. latince bilir bir şekilde evde oturdum baya. birçok sekreterlik teklifi geldi kabul etmedim^*özel ders vermek istiyorum latince. meraklısı var mıdır ki diye soruyorum kendime. hatta klasik yunanca da biliyorum. iş bulunmuyor bu tarz eğitimlerle. biliyorum avrupa'da hatta amerika'da bile belli bir saygınlığım olabilirdi. seneca'dan bahsedemezdik belki yine ama insanlar böyle bakmazdı yüzüme. tatlı da bir kızmış yazık olmuş gibi. öğrendiğim şeyleri düşününce ağır depresyon geçiriyorum. kimsenin ilgisini çekmez ki bunlar diyorum. annem deli gibi kardeşlerime matemetik anlatacak adam arıyor. ben bir köşeden kalp krizi geçiriyorum.
  
  öyküler filan yazıyorum dergilere yolluyorum, yayınlanmıyor hiçbiri. latince filan yazmıyorum öyküyü tabii ki. sadece ne durumda olduğumu anlatmak istediğimden. mesela ingilizce 'soldier' kelimesinin 'sol dare' yani 'tuz vermek' demek olduğunu biliyorum. roma askerlere tuzla ödeme yaparmış. ama şimdi kime anlatayım bunu. her geçen gün elimde patlıyor genel kültürüm ve dünyanın en muhteşem dilleri.üniversitede kesmişiz insanlarla irtibatı. izmir'de ne bir eş ne bir dost. telefonu aldım elime okul bitince. bir kaç kuzenim var sadece izmir'den. liseden filan kimse kalmamış görüştüğüm. kuzenlerde mali müşavir, hukukçu filan. cv attım her ihtimale karşı. adığım nümizmatiktir, dil felsefesidir, eski batı edebiyatıdır dersleri yazdım cv'me etkilenirler herhal. ingilizce de biliyoruz.
  
  tamam.bu kadar yeter.
• latince sesletim 101, kendim tekrar etmek ve sizinle paylaşmak için düzenlendi.
  
  latin alfabesi, temel olarak romalılar tarafından kullanılan bir yazı sistemiydi ve bu alfabe aslında etrüskler aracılığıyla yunanlardan türetilmişdi. ancak, latin alfabesi kökenini aslında arami alfabesinden almıştır.
  
  mö 1400 yıllarında suriye'nin kuzeyindeki ugarit, 30 çivi yazısı işareti kullanarak bir alfabeyle yazılmış en eski metinlerden birini üretmişti, ancak ugarit çivi yazısı alfabesi mö 1200'de kayboldu. yaklaşık 200 yıl sonra, fenike'de farklı bir alfabe ortaya çıktı. ugarit ve fenike alfabeleri işaretler açısından farklıydı, ancak sesler neredeyse aynıydı. fenike alfabesi, 22 sessiz harf içeriyordu ve sesli harf içermiyordu.
  
  velhasıl kelam latin alfabesi, temelde yunanlar tarafından fenikelilerden öğrenilen bir alfabeden türetilmişti. romalılar, bu alfabeyi etrüskler'den, etrüskler ise güney italya'da mö 8. yüzyılda kurulan yunan kolonilerinden etkilenmişlerdi. yunanlar ise alfabeyi fenikeliler'den almışlardı, ki bu topluluk sami kökenli.
  
  latin alfabesi, sami kavimlerinin mısır hiyerogliflerinden ilham alarak oluşturduğu bir alfabeden türetilmiş. yunanlar, bu harflerden bazılarını sesli harf olarak kullanarak alfabeye sesli harfleri eklemişler. günümüz latin alfabesi, mö 3. yüzyıldan itibaren şekillenmeye başlamış ve son halini mö 1. yüzyılda almıştır. klasik latin alfabesi, 21 harften oluşur ve mö 1. yüzyılda marcus tullius cicero'nun zamanında standart bir forma kavuşmuştur.
  
  işte alfabe: a, b, c, d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, v(u), x
  
  latin alfabesi, sonradan eklenen j, u, w, y ve z harfleriyle birlikte toplamda 26 harf içeren bir alfabe haline gelmiştir. y ve z harfleri mö 80'den sonra yunancadan latinceye geçen kelimeleri yazmak için alfabeye eklenmiştir. antik çağda, i ve v harfleri hem sesli hem de sessiz harf olarak kullanılıyordu. daha sonra j harfi, i harfinin sesli, u harfi ise v harfinin sessiz kullanımı için tanımlandı. bu şekilde i ve j harfleri, u ve v harfleri arasında ayrım yapılarak sesli ve sessiz harfler olarak kabul edildi.
  
  sesli harfler: a, a; e, e; ı, i; o, o; u (v), u ( caps lock kullanamadığımdan baştaki harfler büyük ve özel işaret ekleyemediğim için uzun ve kısa sesli harflerin sembolleri eklenemedi )
  
  çift sesli harfler: iki sesli harften oluşan bu harfler tek bir harf gibi kabul edilir. başlangıçta kaynaştırarak okunurken geç dönemlerde tek bir ses verecek şekilde okunmuştur: ae › e; oe › ö
  ae – aedificium (ay)
  ui - huic
  au – auris, aurum
  ei – eius (ey)
  eu – eunuchus
  oe – moenia; oedipus
  
  sessiz harfler, latincede türkçe gibi çoğunlukla benzer bir şekilde okunsa da, bazı sessiz harf okumalarında farklılıklar bulunmaktadır. özellikle bazı sessiz harflerin okunuşlarına dikkat etmek önemlidir.
  
  c: klasik latincede bu harf her zaman "k" sesi verir. örneğin, "crocus" kelimesinde olduğu gibi.
  g: klasik latincede bu harf, türkçe'deki gibi okunur. örneğin, "gutta" kelimesinde olduğu gibi.
  h: kelimenin başında kullanıldığında hafifçe seslendirilir, ancak kelimenin ortasında sesli harf olarak okunmaz. örneğin, "hortus" kelimesinin başındaki "h" hafifçe duyulur, ama "pulcher" kelimesindeki gibi ortasında okunmaz.
  i: bu harf, türkçe'deki gibi sesli bir harf olarak okunur. ancak kelimenin başında yer alıyorsa ve ardından başka bir sesli harf geliyorsa veya iki sesli harf arasında bulunuyorsa, sessiz harf olarak kabul edilir ve "y" sesi verir. örneğin, "ius" kelimesindeki gibi.
  j: bu harf, klasik latincede bulunmamasına rağmen sonradan alfabeye eklenmiş bir harf olarak "-y" sesi vererek okunur. örneğin, "julius" kelimesinde olduğu gibi.
  
  k: bu harf latince'de çok nadir kullanılan bir harftir ve sözcük dağarcığında sadece birkaç kelime bulunmaktadır. kökeni yunanca alfabenin "kappa" harfine dayanır. bu harfle yazılmış yunanca kelimeler latinceye aktarılırken "-k" yerine "-c" ile yazılır.
  
  qu: türkçe'de bulunmayan ve tek başına kullanılmayan bir sessiz harftir. her zaman "-q" harfi yanında "-u" ile birlikte yazılır ve tek bir harf olarak kabul edilir. örneğin, "quercus" kelimesinde görülür.
  
  t: klasik latincede bu harf, türkçe'deki gibi okunur ve herhangi bir özel vurgu gerektirmez.
  
  y: bu harf, türkçe'de sessiz bir harf olarak bilinir, ancak latince alfabeye yunancadan geçen kelimelerle eklenmiştir. bu durumda, latincede "-i" sesini ifade eder. örneğin, "hydra" kelimesinde bulunur.
  
  çift yazılan sessiz harfler, ayrı ayrı seslendirilirler. örneğin, "addo" kelimesinde olduğu gibi.
  
  iki sessiz harften oluşan ve tek bir harf olarak kabul edilen "ch," "ph," "th" harf grupları, yunan alfabesinden türetilmiş olup latinceye aktarılan kelimelerde kullanılır. "ch" sesi "-k" olarak, "ph" sesi "-f" olarak, "th" sesi ise "-t" olarak okunur. örneğin, "ch" kelimesi "-k" sesini ifade eder.
  
  latince, vurgusu önemli olan bir dildir. vurgu, hecelerin uzunluğuna dayalıdır ve genellikle uzun hecede bulunur. kelimelerin son hecesine vurgu gelmez; vurgu genellikle kelimenin sondan ikinci veya üçüncü hecesinde bulunur ve üçüncü heceden daha fazla geriye gitmez. her kelime, içerdiği sesli harf veya çift sesli harf sayısı kadar heceden oluşur. hecelerin uzun veya kısa olmasına, vurgulu olup olmamasına dair bazı kurallar vardır, ancak şu anda bu kuralları ayrıntılı olarak ele almanın bir anlamı olduğunu düşünmüyorum.
  
  not: dil bilgisine girişi başka bir girdide yapmayı düşünüyorum.
  not 2: sevgili bedia demiriş hocamın ders notlarından da yararlandım, kendisinden yine tekrar tekrar ders almak isterim. sevgiler.
  not 3: yazarlardan birisi bu videonun linkini atmış, ben de izlemiştim, latincenin ölmediğini fakat evrilerek günümüze geldiğini anlatan harika bir örnek olmuş. latince konuşan bir linguisti anlamaya çalışan portekiz, italyan ve ispanyol çıkarımlarda bulunuyorlar. çoğu için altyazı dahi gerekmiyor. meraklısına linkini bırakıyorum video linki
• sürekli karşımıza çıkan kısaltmalardan bazıları:
  
  a.d. (anno domini)
  anlamı: "tanrı'nın yılı" ("milattan sonra" ya da "isa'dan sonra")
  
  a.m. (ante meridiem)
  anlamı: "öğleden önce"
  
  et al. (et alii)
  anlamı: "ve diğerleri" ya da "ve diğer birlikte çalışanlar"
  
  etc. (et cetera)
  anlamı: "ve diğerleri"
  
  e.g. (exempli gratia)
  anlamı: "örnek olarak"
  
  i.e. (id est)
  anlamı: "yani" ya da "diğer bir deyişle"
  
  n.b. (nota bene)
  anlamı: (yaklaşık olarak) "not" (yerini "not:" 'a bırakmaya başlamıştır.)
  
  p.m. (post meridiem)
  anlamı: "öğleden sonra"
• italyanların atalarının mezar taşlarını okumak için öğrenmek zorunda olmadıkları dildir.
• çekimli bir dil. ayrıntılara fazla girmeden cinsiyetleri, isim, fiil ve sıfat çekimlerini, zamirleri, edatları, bağlaçları olduğu kadar not edelim.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  cinsiyetler:
  eril, dişil ve nötral olmak üzere 3'e ayrılır. cinsiyetler gramatikal veya doğal olabilirler. örneğin, puer maskülendir ve oğlan anlamına gelir. puella feminendir ve tercümesi kızdır. rex maskülendir ve kral demektir. regina feminendir ve kraliçe olarak çevrilir. ( rex ve regina sözcüklerini reign ile bağdaştırarak aklınızda tutabilirsiniz) bunlar, sözcüklerin doğal cinsiyetleridir. gramatikal cinsiyet çekimleri ise objelerin cinsiyetleri olmadığı hâlde yapılan biçimsel ayrımlardır. isimlerle bir araya gelen sıfatlarla beraber kendilerini gösterirler. örnek: porta magna ve lapis magnus. görüldüğü üzere, "büyük" mânâsına gelen magnus sıfatı, dişil "porta" (kapı. portallardan aklınıza gelsin.) sözcüğü ile bir araya geldiğinde farklı bir form almıştır. %100 geçerliliği olmasa bile; genel olarak nehirlerin, rüzgârların, dağların, ayların maskülen; şehirlerin, ülkelerin, bitkilerin, ağaçların, mücevherlerin ve çoğu hayvanın feminen olduğunu söyleyebiliriz.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  hâller:
  - nominatif: yalın hâldir.
  - genitif: âidiyet belirtir. (iyelik eki)
  - datif: dolaylı nesnenin hâlidir. (-e hâli)
  - akusatif: doğrudan nesnenin hâlidir. (-i hâli)
  - ablatif : yön, birliktelik gibi durumları belirtir. (-den, ile vs.)
  - vokatif: seslenme hâlidir.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  isimler 5 deklinasyonda çekimlenirler.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  1. deklinasyon: (a-stem)
  bu gruba ait isimlerin kökleri "a" ile biter, feminendirler. fakat bazı istisnalar vardır, hadria (adriyatik) ve nauta (denizci), papa gibi.
  
  1. deklinasyonda tekil ve çoğul hâl çekimleri:
  
  __________tekil___çoğul___
  nom:______ -a ____ -ae ____
  gen:_______-ae____-arum__
  dat:_______-ae____-is_____
  aku:_______-am___-as_____
  abl:________-a____-is______
  vok: _______-a____-ae_____
  
  örnek olarak, yıldız anlamına gelen stella sözcüğünü ele alalım. (kelimeyi interstellar'dan hatırlarsınız.) genitifin aidiyet belirttiğini söylemiştik. bu durumda stellarum çekimi, tabloda görüldüğü gibi çoğul hâle ve genitife karşılık geldiğinden; "yıldızların" şeklinde tercüme edilecektir. -ae ve -is gibi çekimlerin birden fazla olması problem değildir, cümlede kullanım şekline göre sözcüğün neyi ifade ettiği anlaşılabilir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  2. deklinasyon: (o-stem)
  bu gruba ait isimler çoğunlukla maskülen veya nötrdür. yalın (nominatif) hâlde, -us ve -er ile sonlanan maskülen sözcüklerle, -um ile sonlanan nötral sözcüklerle karşılaşırız. şimdiki tabloda -um ile sonlanan nötrallerdeki küçük farklılıkları parantez içinde yazacağım, diğerleri maskülen -us tablosu ile ortaktır.
  
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ -us (-um)__ -i (-a)_
  gen:_______-i_____-orum__
  dat:_______-o_____-is_____
  aku:_______-um___-os (-a)_
  abl:________-o____-is______
  vok: _______-e_____-i______
  
  akılda kalıcı bazı örnekler: deus (tanrı), populus (insanlar), ovum (yumurta)
  
  erasmus'un " dulce bellum inexpertis " sözündeki (tecrübe etmeyene savaş tatlıdır.) savaş anlamına gelen bellum 2. deklinasyondaki bir nötral sözcüktür. warcraftçılara özel: koronun söylediği "desideratus fatum, desideratus bellum!" cümlesindeki fatum da, fate sözcüğünden aşina olduğumuz gibi, kader demektir ve aynı bellum(savaş) gibi 2. deklinasyondaki bir nötral sözcüktür.
  
  diyelim ki sonu -us veya -um ile bitmeyen, maskülen ve -er ile sonlanan bir sözcükle karşı karşıyayız. entry'nin başında da söz ettiğimiz puer sözcüğü gibi. bu durumda da sözcüğü yine aynı bu tablodaki gibi çekimliyoruz, sadece tekil nominatif ve tekil vokatif hâline dokunmuyoruz. yani puer sözcüğünün tekil nominatifi de tekil vokatifi de puer olarak kalıyor, fakat genitif tekili pueri, akusatif çoğulu maskülen olduğu için pueros oluyor. bunun için de ayrı bir tablo yapmaya gerek yok.
  
  bu sözcük gruplarının haricinde de; ikinci deklinasyonda yunanca kökenli bazı sözcükler mevcut. mythos ve ilion gibi. bunlar istisnai durumlar olup kendi içlerinde de farklılıklar gösterebildiklerinden buraya ayrı ayrı tablolarını yazmak anlamsız olur.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  3. deklinasyon: (ünsüz ve i-stem)
  en korkunç, en kafa karıştırıcı çekimdir. üç cinsiyeti de içerir. kelimeler oldukça farklı şekillerde biterler. teselli: tüm bunların tekil genitif çekimleri -is'tir.
  
  buradaki sözcükleri iki temel kategoriye ayırabiliriz.
  
  - düzenli 3. deklinasyon isimleri
  - i-stem'ler
  
  düzenli 3. deklinasyon isimlerine çeşitli basit örnekler verirsek:
  
  homo, adam demektir ve maskülendir. lux (ışık) ve vox (ses) feminendirler. meşhur bir latince motto olan, "post tenebras lux" , "karanlıktan aydınlığa" demektir. bir milli irade tasviri gibi olan "vox populi vox dei" de, "insanların sesi tanrının sesi" şeklinde tercüme edilebilir, burada 2. deklinasyona ait olan populus ve deus sözcükleri tekil genitif hâlden ötürü -i almışlardır.
  
  şimdi çekim tablolarına maskülen & feminen ve nötral olarak iki grupta bakalım.
  
  maskülenler ve feminenler için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ ********__ -es____
  gen:_______-is_____-um____
  dat:_______-i_____-ibus____
  aku:_______-em___-es_____
  abl:________-e____-ibus___
  
  nötraller için:
  nom:____ ********__ -a____
  gen:_______-is_____-um___
  dat:_______-i_____-ibus___
  aku:____ ********____-a____
  abl:________-e____-ibus___
  
  gördüğümüz gibi, nominatif ve akusatif hâller dışında değişmiyor.
  
  kulakları ave maria'nın sözlerine aşina olanlar bilirler:
  
  "dominus tecum
  benedicta tu in mulieribus."
  
  burada -ibus ile çekimlenmiş olan mulieribus ablatif formdadır ve yalın hâlde iken mulier (kadın) sözcüğüdür.
  
  3. deklinasyonun başında, sözcükleri iki temel kategoriye ayırmıştık. şimdi gelelim ikinci gruba, yani i-stem'lere.
  
  bu sözcüklere verebileceğimiz güzel örnekler:
  
  nötral: mare(deniz), caput(kafa) sözcükleri. mare kelimesi italyanca'da aynı, ispanyolca'da mar, almanca'da meer, fransızca'da mer, nedense ingilizce'de sea olmuş.
  
  feminen: mors (ölüm) kelimesinin yine ave maria'da "nunc et in hora mortis" (şimdi ve ölüm zamanında) şeklinde kullanıldığını görebiliriz. 3. deklinasyonda -is'in sözcüklerin hepsi için genitif tekil çekim olduğunu belirtmiştik. fakat s'nin yerini t'nin almış olması kafa karıştırıcı olabilir. aynı durumla başka sözcüklerde de karşılaşılabilir, pars (bölüm) gibi. genitif tekil çekimi parsis değil partis'dir.
  
  maskülen: civis (vatandaş) sözcüğü. "civic duty" kavramı buradan geliyor. türkçe'deki sivil de, fransızca'daki civique sözcüğünden geliyor.
  
  çekimleri incelersek:
  
  maskülenler ve feminenler için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ ********__ -es____
  gen:_______-is_____-ium___
  dat:_______-i_____-ibus____
  aku:_______-em___-es_____
  abl:________-e____-ibus___
  
  yani -ium dışında değişen bir şey yok.
  
  nötraller için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:____ ********__ -ia____
  gen:_______-is_____-ium___
  dat:_______-i_____-ibus___
  aku:____ ********____-ia___
  abl:________-e____-ibus___
  
  burada -ium dışında farklılık, -ia.
  
  önemli ayrıntı: pars ve mors'ta olduğu gibi s'lerin t'ye dönüşmesi tek harf değişimi değil.
  
  * mater gibi sözcüklerde -e düşebiliyor. bu durumda çekimler matres (nom. çoğul), matris (gen. tekil) şeklinde olabiliyor.
  
  * -x'ler c veya g'ye dönüşebiliyor. meselâ entry'nin başında bahsettiğimiz kral anlamına gelen rex, reges (nom. çoğul), regis (gen. tekil) vs. şeklinde çekimleniyor.
  
  * -us için -er veya -or gelebiliyor. zaman anlamındaki tempus, tempora (nom. çoğul), temporis (gen. tekil) vs. olarak değişirken, yara anlamındaki vulnus, vulnera (nom. çoğul), vulneris (gen. tekil) olarak değişiyor.
  
  * -men ile biten carmen gibi kelimelerde, -min, -men'in yerini alabiliyor. buna en güzel örnek, carl orff'tan carmina burana.
  
  * -put ile biten caput gibi kelimelerde bu defa -pit, -put'un yerinde görülebiliyor. tıbbi literatürden örnek verirsek, saçlı derinin dermatofitik enfeksiyonu olan tinea capitis.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  4. deklinasyon: (u-stem)
  genelde maskülen sözcükler içerir. 3. deklinasyondan sonra ilaç gibi gelir. ^*
  
  maskülenler için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:______-us_____ -us___
  gen:_______-us_____-uum_
  dat:_______-ui_____-ibus__
  aku:_______-um____-us___
  abl:________-u____-ibus___
  
  örnek olarak:
  exitus(çıkış), fluctus (dalga) , adventus(varış), senatus(senato) verilebilir.
  
  nötraller için:
  __________tekil___çoğul___
  nom:______-u_____ -ua___
  gen:_______-us____-uum__
  dat:_______-u_____-ibus__
  aku:_______-u_____-ua___
  abl:_______-u____-ibus___
  
  nötrale örnek olarak cornuyu (boynuz) gösterebiliriz.
  feminene örnek olarak da manus(el) vardır lakin maskülen gibi çekimlenir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  5. deklinasyon: (e-stem)
  çoğunlukla feminen sözcüklerin dahil olduğu çekim grubudur. res (şey), dies (gün), spes (umut), fides (inanç) gibi sözcükler burada çekimlenir. dies istisnai olarak maskülendir.
  
  __________tekil___çoğul___
  nom:______-es_____ -es___
  gen:_______-ei____-erum__
  dat:_______-ei_____-ebus__
  aku:_______-em____-es____
  abl:_______-e______-ebus__
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  sıfatlar:
  isimlerle bir arada kullanıldıklarından; önüne geldikleri ismin tekillik/çoğulluk durumundan, cinsiyetinden ve hâlinden etkilenirler.
  
  sıfatları iki ana gruba ayırabiliriz:
  
  1) 1. ve 2. deklinasyon çekimleri ile sonlananlar
  2) 3. deklinasyon çekimleri ile sonlananlar
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  1. ve 2. deklinasyon çekimleri ile sonlanan sıfatlar:
  
  örnek olarak "puella puerum amat." cümlesini ele alalım. amat, sevmek anlamına gelen fiildir ve cümlenin tercümesi tahmin edebileceğiniz gibi, "kız oğlanı seviyor."dur. cümlede puella feminen ve nominatif tekil hâldedir, tekil ve maskülen olan puerum ise "-i" halindedir yani akusatiftir. şimdi biz cümleyi, "güzel kız salak oğlanı seviyor." şeklinde değiştirmek istersek yeni cümle, "puella pulchra (güzel) puerum stultum (salak) amat" şeklinde olacaktır. burada sıfatların, önlerine geldikleri isimlerle uyum içinde değiştiklerini anlayabiliyoruz.
  
  bu gruptaki bir sıfatın feminen olması durumunda sıfata 1. deklinasyon çekimi, maskülen veya nötral olması durumunda 2. deklinasyon çekimi uygulanır. hatırlarsak, 1. deklinasyon çekimindeki sözcükler çoğunlukla feminen iken 2. deklinasyon çekimindeki sözcükler çoğunlukla maskülen veya nötraldi.
  
  nominatif hâlde bir tekil ismin önüne gelecek olan, "iyi" anlamına gelen maskülen formdaki bonus sözcüğüne bakalım. önüne geleceği isim feminen olursa, bona olarak, nötral olursa bonum olarak değişir.
  
  tekil hâl için bir tablo yaparsak ve masküleni "m", femineni "f", nötrali "n" olarak belirtirsek:
  
  __________m___f___n______
  nom:_____-us__-a__-um____
  gen:______-i___-ae__-i______
  dat:______-o___-ae__-o_____
  aku:______-um_-am_-um____
  abl:_______-o___-a___-o____
  
  çoğul hâl: (ayrı ayrı tablo yapsak da hepsi 1. ve 2. deklinasyona bakarak çıkarılabilecek olan çekimlerdir.)
  
  _______m_____f_______n__
  nom:___-i_____-ae_____-a___
  gen:__-orum__-arum___-orum_
  dat:___-is_____-is_____-is_____
  aku:___-os____-as_____-a____
  abl:____-is____-is_____-is____
  
  puellas bonas dersek, bu "iyi kızları" demek olur zira akusatif, feminen ve çoğuldur. anatomideki substantia nigra yani siyah madde (niger - nigra - nigrum) de bu gruba ait bir sıfat tamlamasına örnek olarak verilebilir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  3. deklinasyon çekimleri ile sonlanan sıfatlar kendi içlerinde 3'e ayrılabilirler:
  
  - tek bitişli:
  örn: vetus (eski)
  - iki bitişli:
  örn: fortis, forte (güçlü, cesur)
  - üç bitişli:
  örn: acer ,acris ,acre (keskin)
  
  keskin sıfatını tekil hâlde çekimleyelim.
  _______m_____f_______n__
  nom:__acer___acris___acre__
  gen:___acris__acris___acris__
  dat:___acri____acri___acri___
  aku:__acrem__acrem__acre__
  abl:___acri(-e)_acri(-e)_acri(-e)
  
  gördüğümüz gibi ufak değişiklikler olsa da, ekler 3. deklinasyondan. iki bitişli fortis gibi sıfatlarda ise, maskülen ve feminen hâller nominatif tekil hâl de dahil olmak üzere birbiri ile aynı şekilde çekimlenecek. vetus gibi tek bitişli sıfatlarda, nominatif tekil hâl her üç cinsiyet için de aynı olacak. zaten sınıflandırma bunun üzerinden yapılıyor.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  sıfat karşılaştırmaları:
  
  komparatif ve süperlatif hâller, yani daha ve en gibi anlam güçlendiriciler nasıl kullanılır?
  
  latince'de de, aynı ingilizce'de olduğu gibi kıyaslamaların dereceleri vardır: pozitif, komparatif ve süperlatif. komparatif genellikle sıfata -ior (nötral: -ius) ekleyerek, süperlatif ise -issumus (feminen: -issima, nötral: -issimum) ekleyerek çekimlenir. tipik bir örnek olarak, potterheadler mutluluk iksiri olan felix felicis'i bilirler, felix mutlu demektir. x harfini, cs olarak düşünün. felicior daha mutlu, felicissimus en mutlu olacaktır. veya apertus, açık anlamında ise, apertior daha açık, apertissimus en açık anlamındadır.
  
  -er formundaki sıfatlarda, süperlatif -rimus eklenerek elde edilir.
  örnek: acer - acrior - acerrimus
  
  -lis formundaki 6 sıfatta süperlatif, is'in yerine -limus'un getirilmesi ile elde edilir.
  bu sıfatlar: difficilis (zor) , facilis (kolay), dissimilis (benzemeyen), similis (benzer), humilis (düşük), gracilis (ince)
  
  örnek: gracilis - gracilior - gracillimus
  
  -dicus ve -volus ile bileşik olanlar, anlamsal olarak karşılık geldikleri dicens (söylemek) ve volens (söylemek) sözcüklerine göre çekimlenir.
  
  örnek: maledicus (karalayıcı) - maledicentior - maledicentissimus veya malevolus (kindar) - malevolentior - malevolentissimus
  
  analoji yaparak -ficus'ta da benzer bir durum olduğunu söyleyebiliriz.
  
  magnificus (büyük) -magnificentior - magnificentissimus
  
  düzensiz olan bazı sıfatlara gelirsek: (ingilizce'deki good - better - the best gibi)
  
  multus (fazla, much'a karşılık gelecek şekilde) - plus (daha fazla) - plurimus (en fazla)
  multi (fazla, many'e karşılık gelecek şekilde) - plures (daha fazla) - plurimi (en fazla)
  bonus (iyi) - melior (daha iyi) - optimus (en iyi)
  malus (kötü) - peior (daha kötü) - pessimus (en kötü)
  magnus (büyük) - maior (daha büyük) - maximus (en büyük)
  parvus (küçük) - minor (daha küçük) - minimus (en küçük)
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  fiiller:
  nasıl isimleri ve sıfatları gruplara ayırıp deklinasyonarına göre sınıflandırdıysak fiilleri de konjugasyonlarına göre sınıflandıracağız.
  
  4 standart konjugasyon var. bir fiil çekimlendiğinde şunları belirtir:
  
  - zaman: t1: şimdiki zaman , t2: geçmiş zaman , t3: gelecek zaman , t4: tamamlanmış geçmiş zaman (perfect), t5: geçmiş zamanın hikâyesi (pluperfect), t6: tamamlanmış olacak gelecek zaman (future perfect)
  - kip: haber kipi, dilek kipi (dilek kiplerini yazmayacağım çünkü fazla hipotetik, fazla soyut cümleler dışında pek ihtiyaç yok. acısına değmiyor.)
  - şahıs: ben, sen, o, biz, siz, onlar
  - etkenlik ve edilgenlik
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  1. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: amare (sevmek)
  birinci tekil şahıs: amo
  perfect etken kök: amavi
  perfect edilgen kök: amatus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: o - abam - abo - i - eram - ero
  sen: as - abas - abis - isti - eras - eris
  o: at - abat - abit - it - erat - erit
  biz: amus - abamus - abimus - imus - eramus - erimus
  siz: atis - abatis - abitis - istis - eratis - eritis
  onlar: ant - abant - abunt - erunt - erant - erint
  
  bu durumda amavimus sözcüğü ile karşılaşırsanız, imus'un biz satırında t4'e denk geliyor olmasından yola çıkarak çevirisini "sevmiştik" şeklinde yapabilirsiniz.
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: or - abar -abor - us sum - us eram - es ero
  sen: aris - abaris - aberis - us es - es eras - es eris
  o: atur - abatur - abitur - us est - es erat - us erit
  biz: amur - abamur - abimur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: amini - abamini - abimini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: antur - abantur - abuntur - i sunt - i erant - i erunt
  
  dolayısıyla, amati erunt "sevilmiş olacaklardı" diye tercüme edilecektir.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  2. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: monere (uyarmak)
  birinci tekil şahıs: moneo
  perfect etken kök: monui
  perfect edilgen kök: monitus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: eo - ebam - ebo - i - eram - ero
  sen: es - ebas - ebis - isti - eras - eris
  o: et - ebat - ebit - it - erat - erit
  biz: emus - ebamus - ebimus - imus - eramus - erimus
  siz: etis - ebatis - ebitis - istis - eratis - eritis
  onlar: ent - ebant - ebunt - erunt - erant - erint
  
  tabloda aslında pek değişiklik yok, a'ların yerine e geldi o kadar. monebis sözcüğünün anlamının "uyaracaksın." olduğunu aldığı ekten görüyoruz.
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: eor - ebar -ebor - us sum - us eram - es ero
  sen: eris - ebaris - eberis - us es - es eras - es eris
  o: etur - ebatur - ebitur - us est - es erat - us erit
  biz: emur - ebamur - ebimur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: emini - ebamini - ebimini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: entur - ebantur - ebuntur - i sunt - i erant - i erunt
  
  yine 1. konjugasyondan pek farklı olmayan bir tablo.
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  video, videre, vidi, visum (görmek)
  maneo, manere, mansi, mansum (kalmak)
  sedeo, sedere, sedi, sessum (oturmak)
  habeo, habere, habui, habitum (tutmak, sahip olmak)
  moveo, movere, movi, monitum (hareket etmek)
  teneo, tenere, tenui, tentum (tutmak)
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  3. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: ducere (önderlik etmek)
  birinci tekil şahıs: duco
  perfect etken kök: duxi
  perfect edilgen kök: ductus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: o - ebam - am - i - eram - ero
  sen: is - ebas - es - isti - eras - eris
  o: it - ebat - et - it - erat - erit
  biz: imus - ebamus - emus - imus - eramus - erimus
  siz: itis - ebatis - etis - istis - eratis - eritis
  onlar: unt - ebant - ent - erunt - erant - erint
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: or - ebar -ar - us sum - us eram - us ero
  sen: eris - ebaris - eris - us es - us eras - us eris
  o: itur - ebatur - etur - us est - us erat - us erit
  biz: imur - ebamur - emur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: imini - ebamini - emini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: untur - ebantur - entur - i sunt - i erant - i erunt
  
  örnek: edilgen olarak, t5'te (pluperfect) 3. tekil şahısa göre çekimlersek, ductus erat, etken olarak t1'de (şimdiki zaman) 2. çoğul şahısa göre çekimlersek, ducitis, etken olarak t6'da (future perfect) 1. tekil şahısa göre çekimlersek, duxero oluyor. dikkat ederseniz sonuncusunda x geldi, çünkü en başta belirttiğimiz gibi perfect etken kök duxi şeklinde.
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  vinco, vincere, vici, victum (yenmek, fethetmek)
  surgo, surgere, surrexi, surrectum (ayağa kalkmak)
  rego, regere, rexi, rectum (yönetmek)
  relinquo, relinquere, reliqui, relictum (ayrılmak)
  mitto, mittere, misi, missum (göndermek)
  defendo, defendere, defendi, defensum (savunmak)
  
  3. konjugasyon (i-stem)
  örnek fiilin mastar hâli: incipere (başlamak)
  birinci tekil şahıs: incipio
  perfect etken kök: incepi
  perfect edilgen kök: inceptus
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, etken formu:
  ben: io - iebam - iam - i - eram - ero
  sen: is - iebas - ies - isti - eras - eris
  o: it - iebat - iet - it - erat - erit
  biz: imus - iebamus - iemus - imus - eramus - erimus
  siz: itis - iebatis - ietis - istis - eratis - eritis
  onlar: iunt - iebant - ient - erunt - erant - erint
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, edilgen formu:
  ben: ior - iebar -iar - us sum - us eram - us ero
  sen: eris - iebaris - ieris - us es - us eras - us eris
  o: itur - iebatur - ietur - us est - us erat - us erit
  biz: imur - iebamur - iemur - i sumus - i eramus - i erimus
  siz: imini - iebamini - iemini - i estis - i eratis - i eritis
  onlar: iuntur - iebantur - ientur - i sunt - i erant - i erunt
  
  örnek: edilgen olarak, t5'te (pluperfect) 3. tekil şahısa göre çekimlersek, inceptus erat, etken olarak t1'de (şimdiki zaman) 2. çoğul şahısa göre çekimlersek, incipitis, etken olarak t6'da (future perfect) 1. tekil şahısa göre çekimlersek, incepero oluyor. (incepideki i düşüyor)
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  facio, facere, feci, factum (yapmak)
  cupio, cupere, cupivi, cupitum (istemek)
  iacio, iacere, ieci, iactum (fırlatmak)
  accipio, accipere, accepi, acceptum (kabul etmek)
  conficio, conficere, confeci, confectum (bitirmek)
  interficio, `interficere`, interfeci, interfectum (öldürmek)
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  4. konjugasyon
  örnek fiilin mastar hâli: audire (işitmek)
  birinci tekil şahıs: audio
  perfect etken kök: audivi
  perfect edilgen kök: auditus
  
  güzel haber: 3. konjugasyon i-stemler için olan kurallar 4. konjugasyonda da geçerli.
  
  gruba ait olan bazı diğer fiiller:(birinci tekil, mastar, perfect etken, perfect edilgen olmak üzere)
  
  dormio, dormire, dormivi, dormitum (uyumak)
  munio, munire, munivi, munitum (inşa etmek)
  venio, venire, veni, ventum (gelmek)
  pervenio, pervenire, perveni, perventum (varmak)
  invenio, invenire, inveni, inventum (bulmak)
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  tebrikler, artık veni, vidi, vici diyebilirsiniz.^* venio 4., video 2., vinco 3. konjugasyondan.
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  düzensiz fiiller:
  burada sum (olmak) ve possum (muktedir olmak) dan bahsedeceğiz. ingilizce'deki karşılıklarıyla açıklamak daha mantıklı, sum; "to be" ye, possum ise "to be able" a karşılık geliyor.
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, sum:
  ben: sum - eram - ero - fui - fueram - fuero
  sen: es - eras - eris - fuisti - fueras - fueris
  o: est - erat - erit - fuit - fuerat - fuerit
  biz: sumus - eramus - erimus - fuimus - fueramus - fuerimus
  siz: estis - eratis - eritis - fuistis - fueratis - fueritis
  onlar: sunt - erant - erunt - fuerunt - fuerant - fuerint
  
  t1-t2-t3-t4-t5-t6 sırasına göre, possum:
  ben: possum - poteram - potero - potui - potueram - potuero
  sen: potes - poteras - poteris - potuisti - potueras - potueris
  o: potest - poterat - poterit - potuit - potuerat - potuerit
  biz: possumus - poteramus - poterimus - potuimus - potueramus - potuerimus
  siz: potestis - poteratis - poteritis - potuistis - potueratis - potueritis
  onlar: possunt - poterant - poterint - potuerunt - potuerant - potuerint
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  zamirler:
  latince'de kişilik zamirlerine her zaman ihtiyaç duyulmaz, zaten çekimler var. yani porto (taşıyorum) veya portas (taşıyorsun) demek yeterli, ego porto veya tu porto demeye gerek yok.
  
  zamirlerin hâllere göre çekimi:
  
  ____ben__sen__o(m)_ o(f)_o(n)
  no:_ego___tu____is___ea__id_
  ge:_mei___tui___ejus_ejus_ejus
  da:_mihi__tibi___ei___ei___ei_
  ak:_me___te__eum__eam__id_
  ab:_me___te___eo___ea___eo_
  
  (ego & id = ben & o)
  
  ______biz__________siz____
  no:_nos____________vos___
  ge:_nostri(strum)_vestri(strum)
  da:_nobis________vobis____
  ak:_nos__________vos______
  ab:_nobis________vobis_____
  
  ____onlar(m)___(f)____(n)___
  no:_ei________eae____ea___
  ge:_eorum___earum__eorum_
  da:_eis_______eis____eis____
  ak:_eos______eas____ea____
  ab:_eis_______eis____eis____
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  işaret zamirleri:
  is (m)- ea (f) - id (n) : kişilik zamirlerinde de gördüğümüz bu sözcükleri aynı zamanda işaret zamiri olarak da kullanabiliriz.
  
  diğerleri:
  hic (m)- haec (f) - hoc (n) (yakındakiler için)
  ille (m)- illa (f) - illud (n) (uzaktakiler için)
  
  örnek:
  illa puella: o kız. (uzakta)
  
  burada da hâle göre çekimlenme, önceki tablolarla paraleldir. mesela hoc, çoğul ablatiflerde eis almaz da his olur, veya çoğul genitiflerde eorum veya earum almaz da horum ve haruma dönüşür. bir kez bakılırsa gerisi sezgisel olarak çıkartılabilir.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  kim/hangi: (bağlaç olarak, ingilizce'deki who / which gibi)
  
  tekil:
  _____m___ f____n___
  no:_qui__quae_quod
  ge:_cuius_cuius_cuius
  da:_cui___cui__cui__
  ak:_quem_quam_quod
  ab:_quo___qua__quod
  
  çoğul:
  _____m______f_____n____
  no:__qui__quae___quae__
  g:_quorum_quarum_quorum
  da:quibus_quibus_quibus_
  ak:_quos__quas___quae__
  ab:_quibus_quibus_quibus
  
  soru zamiri "kim": quis?
  
  tekil:
  _____m & f____n___
  no:___quis___quid__
  ge:___cuius__cuius__
  da:___cui____cui____
  ak:___quem__quid__
  ab:___quo____quo__
  
  çoğulu, bağlaç olarak kullanılan ile tamamen aynı.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  edatlar :
  edatlarla; ablatif veya akusatif hâllerde karşılaşırız. yanlarına kullanıldıkları hâlleri de yazmakta fayda olacaktır.
  
  ex: dışında. hâl: ablatif.
  ab: -dan. hâl: ablatif.
  de: -ile ilgili. hâl: ablatif.
  
  post: sonra. hâl: akusatif.
  ante : önce. hâl: akusatif
  ad : -e doğru. hâl: akusatif.
  cum: ile, beraber. hâl: akusatif.
  sine: -siz, olmadan.hâl: akusatif.
  trans : karşısında. hâl: akusatif.
  inter : arasında. hâl: akusatif.
  per: aracılığıyla. hâl: akusatif.
  
  in: içinde, üzerinde. hâl: ablatif veya akusatif.
  sub: altında. hâl: ablatif veya akusatif.
  
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  bağlaçlar:
  et: ve
  sed: ama
  at : ama
  aut: veya
  vel: veya
  cum: iken, -den beri, çünkü
  dum: iken, sürece
  si: - eğer
  usque: değin, -a kadar
  ut: süresince
  nec non: ve ayrıca
  atque : ve, ayrıca
  ac: ve
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
  post scriptum: deklinasyonlarda yunanca sözcüklerin özel durumları ele alınmamıştır. isim, fiil, sıfat çekimlerinde istisnai olan veya olmayan çoğu durum göz ardı edilmiş, edatlar, bağlaçlar, zamirler fazlasıyla eksik yazılmış, sayıların lafı bile edilmemiştir.
• cumhuriyetin ilk yıllarında temel derslerden biri olması düşünülmüş olan dil.
• "tatlım, ben evdeyim." gibi basit bir cümlenin bile dua gibi, felsefi bir deyiş gibi bir telaffuza bürünebildiği lisan: "mellita, domi adsum."
• "c" harfleri "k" diye okunduğu için, türkçe'de bazı başka anlamlara kayan sicilia, sicilicet, sociorum, scio, amicorum gibi kelimelerin telaffuzu-özellikle öğretim üyeleri açısından- sıkıntı yaratabilir.