mali hizmetler

• avrupa birligine tam üye olabilmemiz için 3 ekim 2005 tarihinde imzalanan çerçeve belgesinde var olan 35 müzakere başlıgından (bkz: #8305554) birisi.
  
  mali hizmetlere dair müktesebat, bankacılık, sigortacılık, ek emeklilik, yatırım hizmetleri ve menkul kıymetler piyasaları alanlarında faaliyet gösteren mali kurumların izin, işlem ve teftiş kurallarını ihtiva etmektedir. mali kurumlar ab ülkeleri dahilinde, şubeler açmak veya sınır ötesinde de hizmet vermek suretiyle, “evsahibi ülke kontrolü” ilkesine uygun olarak işlem yapabilmektedirler.
  
  mali hizmetler alanında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir.
  
  son rapor döneminden bugüne bankacılık alanındaki ilerlemeler devam etmiştir ancak, gecikmeler mevcuttur, ayrıca şeffaflığı arttıran ve bankalara bilgi verme zorunluluğu getiren yeni bankacılık yasası ekim ayında kabul edilmiştir. bankaların borsada işlem yapmaları, ihtiyaten mümkün olamasa bile, bankalar, borsa işlemlerinde tamamına sahip oldukları bağlı şirketleri aracılığıyla aktif rol üstlenmektedirler.
  
  bddk, uygulamanın daha az gelişmiş yaklaşım için 2008 ocak ayında ve gelişmiş yaklaşım için 2009 ocak ayında başlatılabilmesini teminen, basel-ii sermaye şartları çerçevesi, ayrıntılı bir yol haritası kabul etmiştir.
  
  enflasyon ile mücadele bağlamında enflasyon muhasebesi uygulaması 2005 dahilinde askıya alınmıştır. bddk, bankaların off-shorefaaliyetleri ile yurtdışındaki şubeleri üzerindeki denetim faaliyetlerini güçlendirmek amacıyla, bankaların işlemlerini takip ve izlemeye yönelik uygulama mevzuatını gözden geçirmiştir. sözkonusu gözden geçirme, türkiye’de faaliyet gösteren bankalara, off-shore şubelerinin ellerinde bulunduracakları kıymet limitlerini bilançolarının yüzde 10’uyla sınırlamak gibi yeni kısıtlamalar getirmiştir. ayrıca, yerel şubelerin off-shore şubelere mevduat hesabı açmaları iznine son verilmiştir. bddk, kredi kartı limitlerinin kullanılmayan kısımları için gerekli sermaye talebini arttırmıştır.
  
  tüketici kredilerindeki artan talep neticesinde bddk, çeşitli türlerdeki kredi kartlarını, kişisel kredileri, ev kredilerini ve benzeri kredileri kapsayacak şekilde standart muhasebe planına ayrıntılı bir alt-muhasebat ilave etmiştir. bankalara uygulanacak çeşitli vergilerin muhasebe işlemleri hakkındaki standartlara dair muhasebe uygulamaları genelgesi yayınlanmıştır.
  
  türkiye’de toplam 48 banka faaliyet göstermektedir. 18 özel, 3 kamu, 13 yabancı ve kamu mevduatı sigorta fonu bankası ticari banka olarak faaliyette bulunmaktadırlar. bankacılık sektörü yabancı işlemcilere oldukça açık konumdadır, ancak, 2004 yılında yabancı işlemcilerin toplam kıymetler içindeki payı %3 ile sınırlı olmuştur. devlet bankaları toplam kıymetlerin %35’ini kontrol etmekte, toplam kredilerin %21’lik bölümünü temin etmekte ve toplam mevduatın %42’sini toplamaktadır.
  
  yönetim kapasitesi olarak bddk idari ve mali özerkliğe sahip bir kuruluştur. kurulun karar alma organı, yedi üyeden müteşekkil, bankacılık düzenleme ve denetleme yönetim kurulu’dur. yönetim kurulu üyeleri, sorumlu bakan’ın teklifi üzerine bakanlar kurulu tarafından atanmaktadır. bddk’nın finansmanı, bankaların toplam kıymetlerinin büyüklüğü temel alınarak hesaplanan katkı payları ile sağlanmaktadır. bddk’da çalışanların sayısı 2003 yılında 323 kişi iken artış kaydetmiş ve 2004 yılında 364 kişi olmuştur.
  
  2003 ve 2004 yıllarında yerinde ve uzaktan denetleme faaliyetlerinden sorumlu görevli sayısı sırasıyla 71 ve 67 olmuştur. bddk’nın görevleri arasında yılda bir defa özel bankalar ile devlet bankalarının incelemesi de bulunmaktadır. uygulamada, yabancı bankalar ile kalkınma bankaları da yıllık bazda incelenmektedir. bddk yetkililerince tam olarak gerçekleştirilen incelemelerin sayısı 2003 yılında 51 ve 2004 yılında 46 olmuştur. yeminli banka murakıpları 2003 yılında 204, 2004 yılında 198 rapor hazırlamışlardır. 2004 yılında sorumlu oldukları tespit edilen toplam 10 kişiye suç isnadında bulunulmuş, 32 idari ceza uygulanmış ve, 2003 yılından biraz fazla olmak üzere, 20 kişinin bankalarda imza yetkisine sahip olarak çalışmaları geçici olarak yasaklanmıştır.
  
  bddk, arnavutluk, bahreyn, endonezya, kazakistan, pakistan romanya, malta, yunanistan ve kırgızistan bankacılık denetleme kurumları ile anlayış muhtırası imzalamıştır. bddk her yıl, ilgili bakan ve bakanlar kurulu’na sunulmak üzere bir faaliyet raporu hazırlamaktadır. bankalar değişik aralıklarla bddk’ya çeşitli raporlar sunmakla mükelleftirler.
  
  banka-dışı mali kurumlar (leasing, factoring ve tüketici finans şirketleri) ve kredi kuruluşlarının işleyişi hazine müsteşarlığının ayrılmaz bir parçası olan bankacılık ve kambiyo genel müdürlüğü (bkgm) tarafından düzenlenmektedir. bkgm’de 12 kişi görev yapmaktadır. hazine kontrolörleri kurulu bu finans kuruluşlarının denetlenmesinden sorumlu kurumdur. kurul aynı zamanda, kamu iktisadi kuruluşlarının, dünya bankası kredilerinin ve avrupa birliği fonlarının kontrolünden de sorumlu olduğundan, kaynakları düzenli aralıklarla geniş kapsamlı denetlemeler yapması için yeterli olmamaktadır. 2004 yılında banka-dışı finans kurumları için sadece 10 adet hedeflenmiş inceleme gerçekleştirilmiştir. ne bkgm ne de hazine kontrolörleri işlevsel ve yapısal bağımsızlığa sahiptirler. faaliyetleri bütçeden finanse edilmekte ve kararları hazine müsteşarı ve/veya ilgili bakan’ın onayına bağlıdır. sermaye piyasası kurulu, yatırım şirketlerinin düzenleyici ve denetleyici kurumudur. denetleyici kurumlar arasındaki koordinasyonun düzeyi etkin bir denetleme ve izlemenin sağlanabilmesi için çok düşük bir seviyededir. bddk, t.c. merkez bankası ve hazine müsteşarlığı arasında imzalanan işbirliği anlaşmaları bu süreçteki ilk adımı teşkil etmektedir.
  
  genel olarak, denetleme ve düzenlemenin bölünmüş niteliği finans hizmetleri alanında önemli bir sorundur. bankalar ve faiz bazlı olmayan mali ürünler sunan özel finans kuruluşları (islami bankacılık) bddk tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektedirler. leasing, factoring ve tüketici finansman şirketleri ile sigorta sektörü hazine müsteşarlığının dört ayrı genel müdürlüğü tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektedir.
  
  genelde, bankacılık alanında müktesebat ile uyum orta düzeydedir. farklı denetleme kurumları arasındaki işbirliği güçlendirilmelidir. ana şirkete açılan büyük miktarlı kredilerin limitlerini müktesebatla uyumlaştırılmalıdır. düzenleme kurumunun basel-ii sermaye şartlarının adapte edilmesinden doğan mükellefiyetlerini, kurumsal ve idari olarak, üstlenme kapasitesi henüz oluşmamıştır.
  
  banka-dışı finans kurumlarıyla ilgili olarak son rapordan bu yana yasal ve idari kapasite bağlamında bir gelişme yaşanmamış olup, müktesebat ile uyum sınırlıdır.
  
  son ilerleme raporu’ndan bu yana, sigorta ve ek emeklilik sektöründe sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir. sigorta pazarı türkiye’de göreceli olarak sınırlı kalmaktadır. sigortanın önemi konusunda kamu bilinci hala çok sınırlı olup, sigortalı kişi sayısı ve kişi başına ödenen sigorta prim miktarı bu nedenle düşüktür. hayat sigortası ve diğer sigortalar açısından, sigorta primlerinin gsmh’ya oranı çok düşük düzeyde kalmaktadır.
  
  sigorta sektöründe müktesebat ile genel uyum sınırlı düzeydedir. geçerli mevzuat güncelliğini yitirmiş ve bazı maddeleri yargı tarafından geçersiz kılınmıştır. bu sorun düzenleme ve denetleme alanlarında boşluklar yaratabilir. lisans verilmesi için önceden belirlenmiş tarife kontrolleri ve ön onaylama prosedürleri halen uygulanmaktadır. reasürans tekel yasası halen yürürlüktedir. halen mevcut olan, hayat sigortası dışı reasürans için tek işletmeciye zorunlu devire dayalı havuz sistemi pazar ekonomisi ilkeleriyle uyumlu değildir. yabancı sigorta şirketleri, türkiye’de şube açma şartı ile, ilgili bakanlıktan izin alarak hizmet sunabilmektedirler. araçların üçüncü şahıslara olan sorumluluklara karşı sigortalanmış olmaları hususuna dikkat edilmelidir.
  
  hazine, sigorta sektöründe bilgi toplama ve raporlama standartlarını yükseltmek ve ab standartları ile uyumu artırmak amacıyla yeni bir muhasebe planı ve bununla ilgili yasal düzenleme uygulaması kabul etmiştir. ayrıca, mali tabloların standartlarının uyumlaştırılması amacıyla muhasebe sistemleri için yeni bir uygulama mevzuatı uygulamaya konmuştur.
  
  hazine müsteşarlığı, ek emeklilik de dahil olmak üzere sigorta sektörü için düzenleyici ve denetleyici kurumdur. sigorta genel müdürlüğü(sgm), düzenleme konuları ve istatistiksel raporlamadan sorumlu olmakta, diğer taraftan sigorta denetleme kurulu (sdk) yerinde ve uzaktan izlemeyi gerçekleştirmektedir. sgm’nin toplam 64 personeli bulunmakta, sdk’nın ise toplam 49 personeli olup, bunlardan 39’u yerinde incelemelerle görevlidir. önemli kararları müsteşarın ve ilgili bakanın onayı ve imzasına tabi olduğu cihetle, ne sgm ne de sdk özerk kurumlardır. iki kurum da genel bütçeden finanse edilmektedirler. sdk müfettişleri 2004 yılı içerisinde, 2003 yılından 3 fazla ile, 166 denetleme gerçekleştirmişlerdir. genel kural olarak, sigorta şirketleri her iki yılda bir yerinde denetlemeye tabii olup, bazı şirketler için bu denetleme yıllık da olabilmektedir.
  
  yabancı denetleyici kurumlarla hiçbir anlayış muhtırasıimzalanmamıştır.
  
  sigorta, reasürans ve ek emeklilik şirketlerinin aylık ve üç aylık raporlar sunmaları gerekmekte olup, sigorta uzmanları, aracılar ve bağımsız denetçiler ise sadece ihtiyaç duyulması halinde bilgi vermektedirler. 2001 yılından bu yana 14 sigorta şirketinin lisansı geri alınmıştır.
  
  son ilerleme raporu’ndan bu yana yatırım hizmetleri ve menkul kıymetler piyasasında sınırlı bir ilerlemeden bahsedilebilir. yatırım hizmetleri ve menkul kıymetler piyasasının genel uyum seviyesi orta düzeydedir. sermaye yeterliliği, bilgi verme yükümlülüğü ve menkul değer izahnamesi gibi alanlarda mevzuat ile uyumlaştırma sağlanmıştır. halihazırdaki sermaye yeterlilik kuralları müktesebata nazaran daha muhafazakar olarak değerlendirilebilir. diğer taraftan, yatırımcı tazmin fonları alanında ek ilerlemeye ihtiyaç duyulmaktadır. yürürlülükteki mevzuat, kapsamı ve miktarı bakımından müktesebattan ayrılmaktadır. bankaların, sermaye piyasası araçlarının halka arzı ve ikincil piyasalarda hisse alım satımı gibi faaliyetlerde bulunmalarına izin verilmemektedir. fiiliyatta bankalar bu faaliyetleri, tamamına sahip oldukları bağlı şirketler aracılığıyla gerçekleştirmektedirler. devredilebilen menkul kıymetlere yatırım yapmak suretiyle portföy işleten kolektif yatırım şirketlerinin durumu bakımından, yatırım fonu kurucularına getirilen kısıtlamalar, emanetçinin sorumlulukları ve yatırım tipi gibi alanlarda müktesebat ile yürürlükteki düzenlemeler arasında farklılıklar bulunmaktadır.
  
  türkiye vadeli işlem ve opsiyon borsası 2005 yılında faaliyete geçmiştir. halen, mal, faiz oranları, döviz ve hisse endeksi bazında yedi ayrı vadeli işlem sözleşmesi, vadeli işlem borsasında alınıp satılmaktadır. bu gelişme, menkul kıymetler piyasasının düzenlenmesinde önemli bir adım teşkil etmiştir. menkul kıymetler araçlarının limit aşımı kolaylıkları kullanılarak satın alınmasına yönelik yeni, ihtiyati kurallar getirilmiştir.
  
  izahname standartları henüz müktesebatla uyumlaştırılamamıştır. piyasa suiistimali konusunda, özellikle içerden ticaret ve piyasa manipülasyonu alanlarında mevzuatın tamamen benimsenmesine ve uygulanmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
  
  sermaye piyasası kurulu (spk) yatırım hizmetlerini ve menkul kıymetler piyasasını düzenleyen ve denetleyen bir kuruluştur. spk, idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu kuruluşudur. kurul, bakanlar kurulu tarafından 6 yıl için atanan yedi üyeden oluşur. üyeler tekrar seçilebilirler. spk’nın bütçe kaynakları menkul kıymet emisyonuna uygulanan ücretler ile organize değişim gelirlerinin belli orandaki yüzdesinden oluşmaktadır. başkan ve üyeler altı yıl görev yaparlar. spk bakanlar kurulu’na yıllık rapor hazırlar. bilgi değişimi ve denetim alanında işbirliğini artırmak amacıyla, yabancı denetim makamlarıyla toplam on altı mutabakat muhtırası yapılmıştır.
  
  yerinde ve uzaktan incelemeler 40 kişiden oluşan personele sahip olan icra dairesi’nin uzmanları tarafından gerçekleştirilmektedir. uzmanlar ve uzman yardımcıları 2004 yılında 211 rapor hazırlamışlardır. aracı kuruluşların beşinin lisansı askıya alınmış, otuz üç lisans ise iptal edilmiştir. spk 2004 yılında ayrıca bir denetçi kuruluşu sansürlemiştir. 2004 yılında gerçek ve tüzel kişilere toplam 123 mali ceza uygulanmıştır. bu kişilerin isimleri ve ceza sebepleri spk’nın web sayfasında yayınlanmıştır.
  
  sonuç
  son rapordan bu yana, bankacılık sektöründe ilerleme kaydedilmekle birlikte uyumlaştırma orta seviyede gerçekleşmiştir. bankalara daha fazla şeffaflık ve bilgi verme yükümlülüğü getiren yeni bir bankacılık kanunu kabul edilmiştir. söz konusu kanunun uygulamasına yönelik olarak bddk’nın elli kadar icra yönetmeliği çıkarması gerekmekte olup, bu ciddi bir sorun olarak durmaktadır. yurtdışındaki off-shore banka şubeleri ve bağlı şirketleri denetleyici faaliyetler artırılmıştır.
  
  denetleyici kurumlar arasındaki işbirliği artırılmasına karşın halen düşük düzeyde seyretmektedir. bddk’nun idari ve kurumsal kapasitesinin daha da artırılması gerekmektedir.
  
  ana işletmelere getirilen limitler müktesebat ile uyumlaşmamıştır. mtsf’ya, merkez bankası’ndan limit aşımı kolaylığı sağlayan hükümler de keza uyumlaşmamıştır. düzenleyici kurumların bağımsızlığı yeteri kadar sağlanmamıştır.
  
  sigorta alanında bazı ilerlemelerin sağlandığı belirtilebilir. hazine, ab örneklerinden yola çıkarak yeni bir muhasebe planı ve sigorta şirketleri için uygulama mevzuatı çıkarmıştır. diğer taraftan müktesebat ile tam uyumlaşma sınırlı kalmıştır. düzenleme ve denetlemedeki eksiklikleri hedefleyen bir sigorta yasası henüz mevcut değildir. denetleyici kurumlar arasında arasındaki işbirliği gelişmekle birlikte daha da güçlenmesine ihtiyaç vardır. ihtiyati standartlar ab yasalarıyla uyumlaşmamıştır. mali raporlamanın kalitesi oldukça düşüktür.
  
  yatırım hizmetleri ve menkul kıymetler piyasalarında sınırlı bir ilerleme kaydedilmiştir. türkiye vadeli işlem ve opsiyon borsasının açılması son düzenli rapor’dan bu yana kaydedilen önemli bir gelişmedir. yatırımcı tazmin planlarına, devredilebilen menkul kıymetlere yatırım yapmak suretiyle portföy işleten kolektif yatırım şirketlerine (ucits) ve izahname standartlarına ilişkin kurallar müktesebat ile uyumlu değildir. piyasa suistimaline ilişkin müktesebatın benimsenmesi ve uygulanmasında cüzi bir gelişme sağlanmıştır.
  
  9 kasım 2005 tarihli ilerleme raporundan.
• bankacılık alanında belirli bir ilerleme sağlanmıştır. yürürlüğe giren yeni bankacılık kanunu ana teşebbüsler için azami kredi limitini ab standartlarına uygun biçimde azaltmıştır. ayrıca yeni kanunla riske dayalı denetim getirilmiş, yeminli banka denetçilerinin yerinde denetim konusundaki tekeli kırılmış ve mali sektördeki denetim kurumları arasında işbirliğini artırmak amacıyla bir mali sektör komisyonu kurulmuştur.
  
  bankacılık düzenleme ve denetleme kurulu (bddk) vasıtasıyla, sistem murakabe ilkeleri konusundaki ikincil mevzuat da dahil olmak üzere yeni uygulama tüzüklerinin kabul edilmesi konusunda bazı ilerlemeler meydana gelmiştir. bankaların konsolide hesaplarının kapsamından finans dışı gruplara ait şirketlerin dışlanması, karma holdinglerin (altıncı fasıl – şirketler hukuku’na bakınız) bir parçasını oluşturan bankaların etkili denetimini zayıflatmaktadır. bddk, personel sayısını artırmış ve geniş stratejik hedeflerini ortaya koyan 2006-2009 stratejik planını yayımlamıştır. türkiye bankalar birliği’nin yeni tüzüğünün yürürlüğe girmesi, yabancılara ait bankalara karşı ayrımcılığa son vermeyi öngörmesi nedeniyle olumlu bir gelişmedir. denetleme uygulamaları ve bu bağlamda özellikle konsolide denetleme ile ilgili olanlar daha erken bir aşamadadır. bankacılık alanında müktesebat ile genel uyum kısmidir.
  
  sigorta ve ek emeklilik alanlarında bazı ilerlemeler görülmektedir. sigorta, reasürans ve meslek sigortası şirketleri için yeni bir borç geri ödeme rejimi kabul edilmiştir. bu, halen yürürlükte olan ab solvency-i çerçevesine benzemektedir, ama bir yandan da halen devam eden solvency-ii çalışmasından esinlenmektedir. mevcut sigorta murakabe kanunu güncelliğini yitirmiştir; mahkeme kararlarıyla birçok hüküm iptal edilmiştir. türkiye’nin sigorta gruplarının denetlenmesi, konsolide sigorta muhasebesi ve reasürans konularında özel bir mevzuatı bulunmamaktadır. bunlardan sonuncusu halihazırda hayat dışı sigorta olarak düzenlenmektedir. özel hayat dışı sigorta müktesebatında ise, türkiye’de, ortak sigorta, kredi sigortası, adli masraf sigortası ve turist sigortası alanlarında hüküm bulunmamaktadır. hazine müsteşarlığı, ek emeklilik de dahil olmak üzere sigortacılık sektörünü düzenlemekte ve denetlemektedir. hazine bünyesinde, sigortacılık genel müdürlüğü (sgm) düzenleme faaliyetleri ve uzaktan denetlemeden sorumluyken, sigorta denetleme kurulu (sdk) uzaktan izleme faaliyetleri yürütmektedir. icra yetkileri, bağımsızlıkları ve eşgüdümleri başlangıç aşamasındadır. bazı ilerlemeler olmakla birlikte, sigorta alanında müktesebat ile uyum sınırlıdır.
  
  menkul değerler piyasası ve yatırım hizmetleri alanlarında bazı ilerlemeler görülmektedir. son on sene içinde ilk defa bir özel sektör şirket tahvili verilmesi, memnuniyetle karşılanan bir gelişmedir. müşterilerin daha fazla bilgilendirilmesini sağlayan hükümlerin kabul edilmesi ve aracı kurumların katılım sınırlarına kısıtlama getiren hükümlerin kaldırılması, atılan diğer olumlu adımlardır. bununla birlikte, özellikle yatırımcı tazmin programı, sınır ötesi hizmet sağlama, bildirim yükümlülüğü ve prospektüsler hakkındaki ilerlemeler halen başlangıç aşamasındadır. piyasa suistimal direktifine uyum sınırlıdır. sermaye piyasası mevzuatını icra edecek idari ve yargı kapasitesi tam yeterli değildir.
  
  sermaye piyasası kurulu (spk), türkiye’de yatırım hizmetlerini ve menkul kıymetler piyasasını düzenlemekte ve denetlemektedir. denetleme makamı olarak spk’nın idari kapasitesi oldukça gelişmiştir, ancak türk mevzuatını müktesebat ile uyumlaştırma yönünde daha fazla ilerleme kaydedildikçe, bu kapasiteyle ilgilenmeye ihtiyaç duyulacaktır. farklı denetleme makamları arasındaki işbirliği az gelişmiştir.
  yatırım hizmetleri ve menkul kıymetler piyasaları alanında müktesebat ile kısmen uyumludur.
  
  sonuç
  
  türkiye bu fasılda bazı ilerlemeler kaydetmiştir. yeni bir bankacılık kanunu kabul edilmiştir. sigortacılık ve ek emeklilik sektörlerinde ilgili borç geri ödeme mevzuatının kabul edilmesi de bir ilerleme teşkil etmektedir. ancak, genel olarak, sigortacılık mevzuatının uyumu sınırlıdır. yatırım hizmetleri ve menkul kıymetler piyasaları alanlarında, yatırımcı tazmin programı, sınır ötesi hizmetlerin sağlanması, bildirim yükümlülüğü ve prospektüsler konularında daha fazla uyarlamaya ihtiyaç duyulmaktadır. özellikle sigortacılık sektöründe ve menkul kıymetler piyasaları bağlamındaki denetleme kapasitesi erken bir aşamadadır.
  
  8 kasım 2006 tarihli ilerleme raporundan.
• bankalar ve mali şirketler alanında iyi derecede ilerleme sağlanmıştır. banka ve kredi kartlarıyla ilgili yeni bir uygulama yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. bu durum, güvenilirlik standartlarını ve tüketiciye yönelik korumayı iyileştirmiştir. bankacılık düzenleme ve denetleme kurumu (bddk) bankacılık kanunu’nun uygulanmasına yönelik yönetmelikler kabul etmiştir. bunlar, kredi rezervleri, yıllık raporlar, dışarıdan hesap denetimi, şirket birleşme ve alım faaliyetleri, mülkiyetin devri, iç sistemler (iç kontrol ve risk yönetimi), kredi ödemeleri için kurallar, sermaye hesabı, yönetsel pozisyonlardaki değişikliklerin bildirimi, mali holding şirketleri, şirket yönetimi, likidite yükümlülükleri, muhasebe kuralları, mali bildirim ve ifşa yükümlülükleri, sermaye yeterliliğine dair yükümlülükler, servet yönetim şirketleri, net yabancı döviz pozisyonu, kredi benzerleri, pazar ve diğer riskle alakalı hususları içeren geniş bir yelpazeye yayılan konuları kapsamaktadır. buna ilave olarak, kredi derecelendirme kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve işleyişiyle ilgili bir uygulama yönetmeliği yayımlanmıştır. türkiye bankalar birliği müşteriler ve bankalar arasındaki anlaşmazlıkları çözüme bağlamak için bir hakemlik organı oluşturmuştur.
  
  bddk bankacılık sektörü için hedef sermaye yeterliliği oranını % 12 olarak belirlemiştir. bddk, yönetsel ve denetsel kapasitesini iyileştirmek için, yeni hukuk, bilişim ve bankacılık uzmanlarını ve denetçilerini bünyesine almıştır. ab sermaye gereksinimleri çerçevesinin kabul edilmesiyle ilgili yol haritasının uygulanmasına yönelik faaliyetler devam etmiştir. çalışma grupları düzenli olarak toplanmayı sürdürmüş, bddk personeli dışarıdan eğitim almış ve bddk bankacılık sektörü için bir etki çalışması yapmıştır. bu çalışmanın sonucu olarak, yeni sermaye yeterliliği rejimi 2009’da yürürlüğe girecektir.
  
  tasarruf mevduatı sigorta fonu (tmsf), banka lisanslarının iptali, iflas işlemleri ve el konulan bankaların tasfiyesi sürecinde atılan adımların yayımlanmasına yönelik kuralları ortaya koyan yeni bir yönetmelik kabul etmiştir. yeni bir yönetmelikle bankaların üç aylık sigorta primlerini sigorta kapsamındaki mevduatların yüzdesi olarak ödemeleri sağlanmıştır (geçmişte, bankalar sigorta primlerini sigorta kapsamı dışındaki kısım üzerinden ödemek zorundaydılar). buna ilaveten, sigorta primi bankayla ilgili risk algılamasına bağlı olarak değişecektir. bankacılık alanında müktesebat uyumu yeterli olmayı sürdürmektedir.
  
  sigortacılıkta ve mesleki emeklilik sigortalarında iyi derecede ilerleme sağlanmıştır. yeni bir sigortalar kanunu – 5684 sayılı sigortalar kanunu – kabul edilmiş ve resmi gazete’de yayımlanmıştır. bu kanun, sigortalama ve ikili sigorta işinin idaresi ile takibini düzenlemekte ve sigorta arabuluculuğuna ilişkin kurallar getirmektedir. teknik rezervler, teminatlar, yıllık tahsisatlar için genel kurallar ve müşteriler için sözleşme bilgisi konularını düzenleyen ikincil mevzuat da kabul edilmiştir. müşterilerin korunması için mahkeme dışı çözüm organının kurulması memnuniyet verici bir gelişmedir. bununla birlikte, ab sigorta mevzuatının belirli temel ilkelerine uyulmadığı cihetle, yeni sigorta kanunu, müktesebat ile yalnızca kısmen uyumludur. zorunlu sigorta sektöründe tarifeleri belirleme özgürlüğü kısıtlanmıştır ve poliçe şartları hazine müsteşarlığı’nın onayına tabidir.
  
  türkiye “muhtelif mali harcamalar” ve “yardım” adlı iki ilave sigorta sınıfı tesis etmiştir. türkiye, teknik provizyonların ve teknik rezerv olarak tutulabilen servet tiplerinin hesaplanmasına ilişkin kurallar içeren yeni bir ikincil mevzuat benimsemiş, ayrıca sigorta, ikili sigorta ve mesleki emeklilik sigortası şirketlerinin mali bildirim yükümlülükleriyle ilgili ikincil yönetmelikler çıkarmıştır. müktesebatın hayat sigortası dışındaki spesifik kısımlarıyla ilgili olarak ise, ortak sigorta, kredi sigortası, adli masraf sigortası ve turist yardımına ilişkin bir ilerleme görülmemektedir.
  
  türkiye, havayolu taşıyıcıları ve işletmecilerinin, yolcu, bagaj, kargo, üçüncü taraflar ve posta konularındaki asgari sigorta yükümlülüklerini belirleyen ab müktesebatını ulusal hukukuna aktarmıştır. türkiye, zorunlu araç sigortasına ilişkin olarak, araç sigorta tarifelerini sınırlı ölçüde serbestleştiren yeni bir mevzuat kabul etmiştir. buna ilaveten, türkiye, sigorta garanti planının kapsamını tüm zorunlu sigorta türlerini içine alacak şekilde genişleten bir mevzuat kabul etmiştir. türkiye ayrıca, mesleki emeklilik sigortası şirketlerinin personeli ve aktüerlerinin haiz olmaları gereken asgari niteliklere ilişkin ikincil mevzuat çıkarmıştır.
  
  sigorta sektörünü düzenleyen ve denetleyen sigortacılık genel müdürlüğü ve sigorta denetleme kurulu’nun yaptırım kapasitesi ve bağımsızlığı konularında ilerleme kaydedilmemiştir. sigorta ve ek emeklilik alanlarında müktesebat uyumu kısmi düzeydedir.
  
  mali piyasa altyapısına ilişkin bazı ilerlemeler görülmektedir. bankaların gönüllü tasfiyesiyle ilgili uygulama yönetmeliği yayımlanmıştır. hükümler müktesebatla büyük ölçüde uyumlaştırılmıştır.
  
  menkul kıymetler piyasası ve yatırım hizmetleri alanında ilerleme sağlanmıştır. gayrimenkul ipotek kanunu ve ilgili uygulayıcı yönetmelikler yürürlüğe girmiştir. bu, diğerlerinin yanısıra, mali kuruluşların emlak kredisi portföylerini sermaye piyasalarında ipotekli menkul kıymetler olarak satmalarına imkân sağlayacaktır. yatırımcılar teferruatlı olarak tanımlanmıştır. bununla bağlantılı olarak, belirli tip portföy yönetimi ve aracılar için danışma faaliyetleri de tanımlanmıştır. menkul kıymetler piyasasının ve yatırım hizmetlerinin düzenleyici ve denetleyici kuruluşu olan sermaye piyasası kurulu (spk) ikincil araçları kullanan aracıların tesisi ve yetkilendirilmesini düzenleyen kurallara dair bir tebliğ yayımlamıştır. spk bir gayrimenkul yatırım şirketinin yönetim kurulunun çoğunluğunun türk vatandaşlarından oluşmasını öngören kuralı kaldırmıştır. spk tarafından yeni bir fon tipi (fonların fonu) oluşturulmuştur. spk belirli tipteki aracı kurumların kendi iç kontrol sistemleriyle ilgili olarak özel bağımsız denetim raporları hazırlamaları şartını getirmiştir. kredi benzerleriyle uğraşan aracı kurumların denetimi güçlendirilmiştir.
  
  türkiye muhasebe standartları kurulu mali araçların sunumu, tanınması ve ölçümüyle ilgili olarak 32 ve 39 sayılı uluslararası muhasebe standartlarına denk düşen iki muhasebe standardı benimsemiştir. kurul ayrıca, mali araçların ifşasına ilişkin olarak uluslararası mali bildirim standardı 7’yi örnek alan yeni bir bildirim standardı kabul etmiştir. menkul kıymetler piyasası ve yatırım hizmetleri alanında müktesebat uyumu kısmi düzeydedir.
  
  “mali hizmetler” faslı, genel işler ve dış ilişkiler konseyi (gidik) tarafından 11 aralık 2006 tarihinde türkiye’ye ilişkin olarak kabul edilen ve 14/15 aralık 2006’da avrupa konseyi tarafından onaylanan kararların kapsadığı sekiz fasıldan biridir. kıbrıs bayrağı taşıyan veya uğradığı son liman kıbrıs’ta olan gemi ve uçakların taşıdığı malların serbest dolaşımı üzerindeki sınırlamalar devam ettiği müddetçe, türkiye bu fasla ilişkin müktesebatı bütünüyle uygulayabilecek konumda olmayacaktır.
  
  sonuç
  
  bankacılık alanında, özellikle de bankacılık kanunu’yla ilgili uygulama yönetmeliklerinin kabul edilmesiyle birlikte iyi derecede ilerleme sağlanmıştır. türkiye ayrıca sigorta ve mesleki emeklilik sigortası alanında, özellikle yeni sigorta denetimi kanunu’nun kabul edilmesiyle birlikte iyi derecede ilerleme kaydetmiştir. menkul kıymetler piyasası ve yatırım hizmetleri alanında ilerleme görülmüştür. müktesebatla uyum, özellikle devredilebilir menkul kıymetlerde müşterek yatırım girişimleriyle ilgili olarak henüz tamamlanmamıştır.
  
  6 kasım 2007 tarihli ilerleme raporundan.