artvin

• rahmetli bir kemal amcamiz vardi. hos amca diyorum da, o'nun öldüğü yastan sadece 6 yas kucugum simdi. kemal amca babam gibi ogretmendi. uzun, yakisikli (cidden yakisikli ama), renkli gozlu, inanilmaz matrak bir insandi. ıki kizi ve esiyle bize misafirlige geldiklerinde ben bile cocuk halimle mutlu olurdum. en sevdigim konuklarimiz kemal amca ve ailesiydi.
  
  yazarken farkettim, insan olunce diger insanlarin hayatindan ne kolay cikiyor? neyse.
  
  kemal amca artvinli. ben bilmiyorum tabi artvin falan. babam amasyali oldugundan karadeniz'i o kadar biliyorum. bir de bir sure rize ve trabzon'da kalmistik. ınsanini minsanini, akranimiz cocuklari cok garip hatirliyorum. hic eglenceli gelmemisti, hep kalabalik halinde gezerlerdi ve surekli satasip kavga cikarma derdinlerdi. bu yuzden amasya mamasya da dahil karadeniz'in tumune karsi bir sogukluk baslamisti. dogasini sevmistim ama yine de izmit'in (ve inanilmasi guc ama izmit insaninin da) cok gerisinde hatta arada belki asirlar olan bir yer bolge gibi gelmisti.
  
  kemal amca beni artvin'e goturene kadar da hep oyle dusundum. gidis yolunu hatirliyorum mesela cocuk halimle ne darlanmistim ya...
  
  ama sehir yine tum karadeniz illerinin (analarinin karadeniz sahil yolu ve hes denen rezilliklerce bellenmedigi zamanlardaki) ortak guzelligine sahipti. daglardan kivrila kivrila ilerlemek muthis bir histi.
  
  ısin guzel insani da cok iyiydi. cocuk halimle bile anlayabiliyordum ki bu insanlar kaliteli insanlardi. kemal amcanin komsulari, akrabalari... ne bir sululuk, ne taskin hareketler, ne akranim cocuklardan embesilce tavirlar...
  
  aklimda oyle kalmis ve hep oyle de gitti. hep takip ettim, gercekten hicbir zaman rize'yle mizeyle komsu olup arada 1000 sene fark olmasini anlamadim.
  
  hepsi kemal amca gibi aydin, kiz cocuklarini kendi paralarcasina okutan, oturmasini kalkmasini bilen insanlar olarak aklimda yer ettiler. tabii yani koca sehirde illa hirt adam da vardir da, bu sehrin istatistikleri de belli zaten. kadina siddet, merkezi sinav basarisi, okuma orani vs. bir suru kategoride.
  
  yalniz kotu bir yani vardi ki bu cok kotuydu.
  
  kemal amca o gezide bana siyah beyaz bir aile fotografi gostermisti. kadinli erkekli 10 15 kisi eski bir fotograf cercevesine sigmisti. kadinlardan da basi ortulu olanlar vardi ama hicbiri basini filistin kurtulus orgutu'nun kadin militanlarinin uniformasi gibi baglamamisti. haci emmiler vardi suratlarindan pislik akmiyordu. bir de insanlar mutlu gibi gorunuyordu.
  
  "ozgur bu fotograftaki bir kisi haric herkes kanserden öldü biliyor musun?" diye sordu kemal amca. sobanin basindaydik, yagmur yagiyordu ve televizyonda huysuz virjin lakapli bir sanatcinin sov yapabildigi zamanlardi.
  
  saskinlikla "nasil yeaa" diye sordum.
  
  "simdi cok kucuksun ama ilerde muhendis olursan daha iyi anlarsin." demisti. o zaman ben ne bilirim tabii cernobil mernobil falan. muhendis de olmadim zaten.
  
  "ee kim kurtuldu peki?" diye sordugumda da bir kadinin kucaginda tuttugu, kucuk ve cok sevimli, hayta bakisli bir bebegi gosterdi.
  
  "ben."
  
  aglamaya basladigim icin entryi uzatmayacagim. o fotografta kanserden, hatta bagirsak kanserinden olmeyen tek kisi yani kemal amca'yi (7 sene sonra "kemal kardesim" olacak) da bagirsak kanserinden kaybettik. buyuk depremden heme onceydi, kafamdaki olum konseptini degistirmisti.
  
  ıste benim icin bu sehrin anlami budur. belki sacma ama iste ben bu yuzden artvinlileri kafadn severim.
  
  ogretmen kemal kocer'i buyuk bir sevgiyle anarim. ruhu sad olsun.
• 12 eylül 2010 anayasa değişikliği referandumunda karadeniz bölgesinin tek hayır diyen ili,memleketim.evet çıkana kadar tekrar sayacaklarmış..olsun...biz ezelden biliriz seni
• geçen yaz macahel'de tatilimi yapmışım, hopa-batum üstünden istanbul'a dönmek üzere borçka-hopa minibuslerinden birine binmişim. minibüste en standart artvin/gürcü türküleri, hava tabii ki yağmurlu. hopalı amcalar muhabbet ediyor. çocuklu bir aile biniyor. biraz sonra şoför çok kısa bir mola veriyor. hemen bir şey alıp gelecek. bizim çocukların tuvaleti gelmiş belli. mızmızlanıyorlar. fırsattan istifade babaları tuvalete götürüyor. ama bir türlü dönmek bilmiyorlar. bütün minibüs en az on dakika onları bekliyoruz. en sonunda geliyorlar. şoför dahi kimse tek sitem sözü etmiyor. aklıma istanbul geliyor. metroda yürüyen merdivende durmaya bile tahammülü olmayan bizler geliyor. köyde tek derdimin komşunun ineğinin bizim fındıkları yemesi olduğunu hatırlıyorum. içim eziliyor. geri dönmek istiyorum. oysa check-in yapılmış, uçak gelmiş.
  
  halden anlayan insanların memleketi, memleketim.
• aslında yusufelili topbaş faktörü olmasa çok büyük farkla hayır'ı daha önceden ilan edecek olan güzide ilimizdir. 8 ilçenin 6'sı hayır demiştir zaten... tek olay yusufeli'de kadir topbaş yüzünden baya bi oy farkıyla çıkan ''evet'' idi. o da bu sabah değişmiş, iyi olmuş. karadeniz sahiline yine iyi bir mesaj çakmış solcu memleketim.
• 28 mayıs 2023 cumhurbaşkanlığı seçimi 2. turunda oy tercihi şu şekilde olmuş il:
  
  recep tayyip erdoğan - %50.65
  kemal kılıçdaroğlu - %49.35
  
  aynı seçimde ilçelerinin oy tercihi ise şu şekildedir:
  
  artvin merkez: %51.99 kemal kılıçdaroğlu - %48.01 recep tayyip erdoğan
  ardanuç: %60.47 kemal kılıçdaroğlu - %39.53 recep tayyip erdoğan
  arhavi: %55.02 recep tayyip erdoğan - %44.98 kemal kılıçdaroğlu
  borçka: %64.21 recep tayyip erdoğan - %35.79 kemal kılıçdaroğlu
  hopa: %62.00 kemal kılıçdaroğlu - %38.00 recep tayyip erdoğan
  kemalpaşa: %68.92 kemal kılıçdaroğlu - %31.08 recep tayyip erdoğan
  murgul: %50.74 recep tayyip erdoğan - %49.26 kemal kılıçdaroğlu
  şavşat: %55.24 kemal kılıçdaroğlu - %44.76 recep tayyip erdoğan
  yusufeli: %74.78 recep tayyip erdoğan - %25.22 kemal kılıçdaroğlu
  
  artvin'in 14 mayıs 2023 cumhurbaşkanlığı seçimi 1. turunda ise oy tercihi şu şekilde olmuş, seçim 2. tura gittiği için sadece il genelini yazacağım:
  
  recep tayyip erdoğan - %47.68
  kemal kılıçdaroğlu - %46.59
  sinan oğan - %5.20
  muharrem ince - %0.52
  
  artvin'de 14 mayıs 2023 genel seçimleri ise şöyle sonuçlanmıştır:
  
  cumhur ittifakı - %49.57
  millet ittifakı - %42.92
  emek ve özgürlük ittifakı - %2.71
  ata ittifakı - %1.56
  sosyalist güç birliği ittifakı - %0.81
  
  ilçelerinde ise durum şu şekildedir, en fazla oy alan 3 ittifaka göre yazıyorum:
  
  artvin merkez: %50.09 cumhur ittifakı - %43.61 millet ittifakı - %1.64 emek ve özgürlük ittifakı
  ardanuç: %56.73 millet ittifakı - %37.02 cumhur ittifakı - %1.78 emek ve özgürlük ittifakı
  arhavi: %53.75 cumhur ittifakı - %39.65 millet ittifakı - %2.15 emek ve özgürlük ittifakı
  borçka: %60.34 cumhur ittifakı - %34.86 millet ittifakı - %1.35 ata ittifakı
  hopa: %51.87 millet ittifakı - %36.76 cumhur ittifakı - %5.74 emek ve özgürlük ittifakı
  kemalpaşa: %58.18 millet ittifakı - %29.18 cumhur ittifakı - %5.61 emek ve özgürlük ittifakı
  murgul: %50.40 cumhur ittifakı - %43.02 millet ittifakı - %1.17 ata ittifakı
  şavşat: %52.17 millet ittifakı - %40.83 cumhur ittifakı - %1.74 emek ve özgürlük ittifakı
  yusufeli: %72.57 cumhur ittifakı - %22.71 millet ittifakı - %2.01 ata ittifakı
  
  bu sonuçlara göre türkiye büyük millet meclisi'ne giren milletvekilleri şu şekildedir:
  
  adalet ve kalkınma partisi: faruk çelik
  cumhuriyet halk partisi: uğur bayraktutan
  
  edit: bu entry debeye girmiş. sabahtan beri gelen "ee bu ne şimdi?", "bu nasıl debeye girer?", "işsiz misin xd" tarzı mesajlar olmasa haberim olmayacaktı. her il için seçim sonuçlarını içeren entry yazarken bu entrynin girmesi garip olmuş, açıkçası debeye girme amacı falan da gütmüyorum yazarken. amacım sözlükte türkiye'nin illeri hakkında bilgi edinmek isteyen insanlara, bu illerin güncel siyasi durumları hakkında da birazcık fikir vermek. ve işsizlik de olabilir evet. ^* ama sitemlerin muhatabı ben değilim. debe sistemini çözebilmiş de değilim, bu yüzden sitem edecek olanlar bana etmesin. ben sokmadım sonuçta debeye.
• çevre iller der ki; "daha doğuştan lise mezunudur halkı"
  gerisini varın siz düşünün. (borçka kökenli olduğum için söylüyorsam o biçim olayım)
• emaneti geri aldık. gurbette yaşayan bir artvinli olarak, geçmiş seçimlerde nasıl akp'ye kaybettiğimizi, solun kalesi olarak bilinen artvinde bunun nasıl olduğunu anlatmaktan yorulmuştum. şimdi yarın göğsümü gere gere giderim iş yerine, bakarım keyfime.
• hadi bugün sol frame patlaması yapalım dediğim, güzel memleketim.
  
  doğası ayrı bir güzel, insanları ise apayrı. ha artvin merkez çok yokuş ve dar bir yerde kurulmuş. bir defa gittim atatepeye gidebilmek için, bir daha işim düşmezse uğramam merkeze o derece beğenmedim :)
  
  ama hopasından şavşatına özellikle de memleketim borçka ve gürcü köyüm macahel(bkz: macahel) çok güzel çok doğal müthiş bir yer.
  
  borçka'dan macahele giderken karagöl efsane güzel bir yer. özellikle uzungöl gibi arapların keşfetmemiş olması dolayısı ile ne kalabalık ne de otel-motel var. rahatça gezip dolaşabilirsiniz. günübirlik turcular ve gece çadırcılarından başka kimseler yok. ki olmasın da. bu arada gece çadır kurup gökyüzü seyredin fırsatınız varsa derim.
  
  karagölden yokuş yukarı devam edip yaklaşık yarım saat kırk dakika sonra macahel yani köyüme ulaşırsınız ki türkiye'nin tek biyosfer alanıdır camili köyü macahelde. öyle güzel öyle hoş bir doğası vardır ki şaşar kalırsınız. macahel gürcüce, maca bilek ve hel de el demek. camili merkezin etrafında 5 köy 5 parmağı ifade ettiği için bu ismi almış.
  
  maral köyündeki maral şelalesi efsane güzeldir. gidip görülesiyedir.
  
  saf kafkas arıları ile de o biyosferde öyle güzel kestane balı olur ki ilaçlıktır o derece.
  
  kısacası artvin güzeldir hopa borçka daha da bi güzeldir. gidin görün kalın efenim. doğaya doyarsınız.
  
  debe edit: artvin için yollardan, tünellerden, heslerden, barajlardan bahsedip burası mı güzel diyenler oldu. yapılanların kimi ihtiyaç kimi değil o tartışılır belki evet ama bu artvin'in doğal güzelliğini insanını değiştirmez ve bunu yapan o güzel insanlar veya doğa değil ki dışarıdan müdahale.
  
  sözün özü artvin'in doğasını, güzel insanlarını, lazları-gürcüleri başka yerde bulamazsınız. gidin görün borçka karagöl de bir gece çadır kurun ondan sonra gelin bi konuşalım yine.
• laf söyletmeyeceğim illerden biridir kendileri. ben malatyalıyım bu arada.
  
  ne oldu biliyor musunuz? saçma sapan bir yere gezmeye gitmek için araba kiraladık. sonra orayı normal bir arabayla göremeyeceğimiz belli oldu. bir köyün yakınındaydık. yürüyerek gidilecek kadar yakın mı diye sorduk köylülerden birine.
  
  benim araba çıkıyor oraya, benimkini alın dedi. abi yanlış anladın dedik. hayır dedi. benim arabayı alacaksınız, onun çıkması garanti. "abi" dedim, "bak altımızdaki araba kiralık, bırakır gideriz, bize güvenme". "olsun insana güvenmeyip napcam" dedi.
  
  bize bir pickup verdi. oradaki her noktaya ulaşırdı gerçekten de. onunla gezdik geri geldik. üstüne çay demlemiş bu güzel insanın eşi. rahatsız etmek istemedik, çayı çalıştığı yer olan hopadan da içeriz dedik.
  
  hastanede çalışıyordum ben. oraya 2-3 saat mesafe vardı. adam dedi ki ziyaretine gelirim. abi nöbet günüm belli değil dedim. olsun dedi.
  
  gerçekten de nöbetime denk geldi o abi.
  
  sebep neydi? oradan geçmiş olmamdı.
  
  özetle, artvin'e gidin. ben hopa'da çalıştım.
  
  artvin sıradan illerinizden biri değildir. gidip görmeden sevemezsiniz. gidin, insanını tanıyın. ardından zaten seversiniz.
• ben karadenizliyim. batısından ama. bartın'dan. bizim ne horonumuz var ne de tulumumuz. düğünlerimizde orgdan çıkan gıy gıy gıy çiftetelliden başka bir şey çalınmaz; yerleri depe depe^* oynarsın, flaş tv'deki köçekler bizim köyün köçekleri. doğu karadeniz'in bu artısına hep imrenirim bu sebepten. artvinliler diğer doğu karadeniz şehirlerinin insanları gibi kabadayı da değil; naif, kibar, al yanaklı, utangaç ve devrimci. ha bi de her taraf ağaç. cennet işte orası. ağaçlı yer çok ama insanı pis; hee orası da cehennem.
  
  neyse. her seçim sonrası senin benim gibi insanlar için sonuçlar hep hüsran malum. insan teselli buluyordu sapsarı türkiye seçim haritasının en sağ üst köşesinde kırmızı bir şehrin olmasından ötürü. bi sabah baktım ki orası da sararmış. hopa'ya baktım orası da sarı. başka bir seçim sonucuna da bakmadım; memleketimin sonucuna bile bakmadım.
  
  ödp'yle chp hopa'da goy goy yarışı yaparken hiç mi aklına getirmedi metin lokumcu'yu, kazım koyuncu'yu, yusuf orti'yi? getirmemiş demek. yazık.