ismail hakkı tonguç

• köy enstitülerinin fikir babası, eğitimci,organik entelektüel.
  
  uğur mumcu'ya göre hasan âli yücel ile birlikte eğitim ordusunun başına atanmış iki komutandan biri.
  
  köy enstitüleri denilince pek tabii akla gelen ilk isim hasan ali yücel'dir. gerek projeye sahip çıkması, siyaseten sorumluluğunu alması, popüler siyasetin bir figüre mal etme sevdası çokça haklı olarak projenin müellifi görür hasan âli'yi. ancak onun da kabul ettiği üzere projenin fikir babası, mimarı, uygulayıcısı tonguç'tur. hasan âli daha çok onun siyasi şemsiyesi olup övgüyü de yergiyi de kendi bünyesinde eritebilmiştir. ki bu yergi kısmı oldukça yumuşak bir ifade olup dönemin siyasi atmosferi es geçilerek sıklıkla atlanan bir husus.
  
  bulgar göçmeni hatta köylüsü olan tonguç resim öğretmeni. eğitim bürokrasisine girişi geç 1920'lerle birlikte oluyor ve 1935'te ilköğretim umum müdürlüğü'ne getiriliyor. dönemin popüler köycülüğü ile birlikte sıkı kemalist.
  
  entelektüel camiada yalın, basit ve kısa konuşmaları nedeniyle pek tutulmaz ama bu durum tonguç'tan çok dönemin entelijansiyasının çoraklığından.
  
  pek çok kişi genç cumhuriyetin eğitim devrimlerini, gelişmesini haklı olarak hasan âli üzerine bıraksa da ismail hakkı tonguç'un da hakkının fazlasıyla verilmesi gerekir. en fazla veren de hasan âli'nin kendisi, dilinden geldiğince. çalışkan, klasik aydın portresinden farklı gerçekçi bir aydın olan - kendi has tasvirle -daha sadesi, organik bir aydın olan ismail hakkı tonguç'u anmak uzun süredir aklımdayken böyle bir enrty de çıkmış oldu.